آیا تا به حال در حین کار با کامپیوتر یا انجام فعالیت‌های روزمره دچار درد گردن، کمر یا مچ دست شده‌اید؟ یا از خستگی و بی‌حوصلگی در حین مطالعه یا کار رنج برده‌اید؟ اگر پاسختان مثبت است، احتمالاً با مشکل ارگونومی مواجه بوده‌اید.
در دنیای امروز که انسان‌ها ساعات زیادی از روز را صرف کار با کامپیوتر، رانندگی، مطالعه و سایر فعالیت‌های مشابه می‌کنند، توجه به ارگونومی از اهمیت بالایی برخوردار است. ارگونومی علمی است که به بررسی تعامل انسان با محیط کار و زندگی می‌پردازد و به دنبال راه‌هایی برای تطبیق این محیط با نیازها و توانایی‌های انسان است.
در این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که ارگونومی چیست، چه اهمیتی در زندگی ما دارد و چگونه می‌توان با رعایت اصول ارگونومی، سلامت، کارایی و رفاه خود را ارتقا دهیم.
در ادامه با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم:
- ارگونومی چیست و چه تعریفی دارد؟
- ارگونومی چه اهمیتی در زندگی ما دارد؟
- اصول کلی ارگونومی در محیط کار و زندگی کدامند؟
- چگونه می‌توان با رعایت اصول ارگونومی، سلامت و کارایی خود را ارتقا دهیم؟
با مطالعه این مقاله، اطلاعات جامعی در مورد ارگونومی و نقش آن در زندگی روزمره به دست خواهید آورد و خواهید آموخت که چگونه با ایجاد تغییرات ساده در محیط کار و زندگی خود، از بروز مشکلات سلامتی و افزایش خستگی جلوگیری کنید و به سلامتی، کارایی و رفاه خود بیفزایید.
ارگونومی چیست و چه تعریفی دارد؟
ارگونومی (Ergonomics) که به آن علم عوامل انسانی (Human Factors) نیز گفته می‌شود، علمی میان‌رشته‌ای است که به بررسی تعامل انسان با محیط کار و زندگی می‌پردازد. هدف اصلی ارگونومی، تطبیق محیط کار و زندگی با نیازها و توانایی‌های انسان به منظور ارتقای سلامتی، کارایی و رفاه او است.
ارگونومی از دو واژه‌ی یونانی “ergon” به معنی کار و “nomos” به معنی قانون تشکیل شده است و در واقع به معنای “قانون کار” یا “علم کار” است. این علم بر پایه‌ی دانش رشته‌های مختلفی مانند فیزیولوژی، آناتومی، روانشناسی، مهندسی و طراحی بنا شده است.
ارگونومیست‌ها با مطالعه‌ی نحوه‌ی کار انسان، نقاط قوت و ضعف او را شناسایی می‌کنند و سپس با ارائه‌ی راهکارهایی برای تطبیق محیط کار و زندگی با این نقاط، به دنبال ارتقای سلامت، کارایی و رفاه او هستند.
اهمیت ارگونومی در زندگی
ارگونومی در تمامی جنبه‌های زندگی ما نقش دارد و می‌تواند به ارتقای سلامتی، کارایی و رفاه ما در محل کار، منزل و حتی در حین انجام فعالیت‌های تفریحی و ورزشی کمک کند.
در اینجا به برخی از مهم‌ترین فواید ارگونومی در زندگی اشاره می‌کنیم:
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌ها و آسیب‌های شغلی: با رعایت اصول ارگونومی در محیط کار می‌توان از بروز مشکلات و بیماری‌های شغلی مانند کمردرد، گردن‌درد، مچ‌درد، تنش‌های عضلانی، سندرم تونل کارپال و … جلوگیری کرد.
- افزایش کارایی و بهره‌وری: ارگونومی با ایجاد شرایطی مناسب برای کار، به افزایش تمرکز، کاهش خستگی و در نهایت افزایش کارایی و بهره‌وری افراد کمک می‌کند.
- کاهش استرس: ارگونومی با ایجاد محیطی راحت و کارآمد، به کاهش استرس و اضطراب در افراد کمک می‌کند.
- ارتقای کیفیت زندگی: ارگونومی با ایجاد شرایطی مناسب برای زندگی، به ارتقای کیفیت زندگی افراد در تمامی جنبه‌های سلامتی، جسمی، روحی و روانی کمک می‌کند.
- ایمنی بیشتر: ارگونومی با طراحی محیط کار و ابزارها به گونه‌ای که متناسب با توانایی‌های انسان باشد، به افزایش ایمنی و کاهش خطر بروز حوادث کمک می‌کند.
عدم رعایت ارگونومی چه مشکلاتی برای ما به وجود می‌آورد؟
عدم رعایت اصول ارگونومی در محیط کار و زندگی می‌تواند منجر به مشکلات و بیماری‌های مختلفی شود. در اینجا به برخی از مهم‌ترین این مشکلات اشاره می‌کنیم:
مشکلات اسکلتی و عضلانی:
- کمردرد
- گردن‌درد
- مچ‌درد
- تنش‌های عضلانی
- سندرم تونل کارپال
- آرتروز
مشکلات عصبی:
- سردرد
- خستگی مفرط
- بی‌حسی و گزگز دست و پا
- مشکل در تمرکز
مشکلات تنفسی:
- تنگی نفس
- آسم
مشکلات بینایی:
- خشکی چشم
- خستگی چشم
- تاری دید
مشکلات روانی:
- استرس
- اضطراب
- افسردگی
کاهش کارایی و بهره‌وری:
- خستگی و بی‌حوصلگی
- افزایش خطا
- کاهش تمرکز
افزایش خطر بروز حوادث:
- عدم تعادل و هماهنگی
- کاهش زمان واکنش
علاوه بر این، عدم رعایت ارگونومی می‌تواند به مرور زمان به فرسودگی جسمی و روحی، کاهش کیفیت زندگی و حتی ناتوانی فرد منجر شود.
در اینجا به برخی از مثال‌هایی از عدم رعایت ارگونومی در محیط کار و زندگی و عواقب آن اشاره می‌کنیم:
- کار کردن با کامپیوتر به مدت طولانی بدون تنظیم صحیح صندلی و میز: این امر می‌تواند منجر به کمردرد، گردن‌درد، مچ‌درد و سندرم تونل کارپال شود.
- حمل بارهای سنگین به طور نامناسب: این امر می‌تواند منجر به آسیب به کمر و ستون فقرات شود.
- استفاده از ابزار و تجهیزات نامناسب: این امر می‌تواند منجر به خستگی، درد و آسیب به عضلات و مفاصل شود.
- نورپردازی نامناسب محیط کار: این امر می‌تواند منجر به خستگی چشم، سردرد و تاری دید شود.
- صداهای بلند و مزاحم در محیط کار: این امر می‌تواند منجر به استرس، اضطراب و کاهش تمرکز شود.
با رعایت اصول ارگونومی می‌توان از بروز این مشکلات و بیماری‌ها جلوگیری کرد و به سلامتی، کارایی و رفاه خود در محیط کار، منزل و حتی در حین انجام فعالیت‌های تفریحی و ورزشی بیفزایید.
اصول کلی ارگونومی در محیط کار و زندگی
اصول کلی ارگونومی در محیط کار و زندگی عبارتند از:
- تناسب محیط با ابعاد بدن انسان: محیط کار و زندگی باید به گونه‌ای طراحی شود که با ابعاد بدن انسان متناسب باشد. به عنوان مثال، ارتفاع میز و صندلی باید متناسب با قد فرد باشد تا در هنگام کار یا مطالعه، دچار درد و گرفتگی عضلات نشود.
- کاهش حرکات تکراری و غیراصلی: تا حد امکان باید از انجام حرکات تکراری و غیراصلی که می‌توانند به مرور زمان به مفاصل و عضلات آسیب برسانند، خودداری کرد.
- استفاده از ابزار و تجهیزات مناسب: از ابزار و تجهیزاتی باید استفاده کرد که متناسب با نوع کار و توانایی‌های انسان باشد.
- تنوع در فعالیت‌ها: انجام فعالیت‌های یکسان برای مدت طولانی می‌تواند به خستگی و فرسودگی جسمی و روحی منجر شود.
- ایجاد محیطی راحت و دلپذیر: محیط کار و زندگی باید به گونه‌ای باشد که از نظر نور، دما، صدا و سایر فاکتورها، برای فرد راحت و دلپذیر باشد.
چگونه می‌توان با رعایت اصول ارگونومی، سلامت و کارایی خود را ارتقا دهیم؟
در اینجا به برخی از راهکارهای عملی برای ارتقای سلامتی و کارایی با رعایت اصول ارگونومی در محیط کار و زندگی اشاره می‌کنیم با این حال برای آشنایی بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله اصول ارگونومی در محیط کار را مطالعه بفرمایید:
محیط کار:
- تنظیم صحیح صندلی و میز: ارتفاع صندلی را به گونه‌ای تنظیم کنید که کف پاهایتان به طور کامل روی زمین قرار بگیرد و زوایای زانو و آرنجتان 90 درجه باشد. صفحه نمایش کامپیوتر را در سطح دیدتان قرار دهید و از هدست برای مکالمه‌های طولانی استفاده کنید.
- استفاده از زیرپایی: اگر قدتان کوتاه است از زیرپایی استفاده کنید تا کف پاهایتان به طور کامل روی زمین قرار بگیرد.
- برخاستن و حرکت در طول روز: حداقل هر 30 دقیقه یکبار از جای خود بلند شوید و کمی استراحت کنید.
- انجام حرکات کششی: در طول روز به طور مرتب حرکات کششی انجام دهید تا از گرفتگی عضلات جلوگیری کنید.
- تنظیم نور محیط: نور محیط کار باید به گونه‌ای باشد که نه خیلی کم و نه خیلی زیاد باشد. از تابش مستقیم نور به مانیتور کامپیوتر خودداری کنید.
- تنظیم دمای محیط: دمای محیط کار باید بین 20 تا 24 درجه سانتیگراد باشد.
- کاهش صداهای مزاحم: تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض صداهای بلند و مزاحم خودداری کنید. در صورت لزوم از گوشی‌های ضد صدا استفاده کنید.
محیط زندگی:
- استفاده از تشک و بالش مناسب: از تشک و بالشی استفاده کنید که متناسب با قوس کمر و گردن شما باشد.
- تنظیم صحیح نور مطالعه: نور مطالعه باید به گونه‌ای باشد که به طور مستقیم به چشم شما نتابد و از ایجاد سایه روی کتاب یا نوشته جلوگیری کند.
- حفظ تناسب اندام: ورزش منظم و داشتن رژیم غذایی سالم به حفظ تناسب اندام و افزایش سلامتی شما کمک می‌کند.
- کاهش استرس: استرس می‌تواند اثرات منفی زیادی بر سلامتی جسمی و روحی شما داشته باشد. سعی کنید با روش‌های مختلف مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق، استرس خود را کنترل کنید.
نکات کلی:
- به بدن خود گوش دهید: اگر در حین انجام فعالیت‌های مختلف دچار درد یا ناراحتی می‌شوید، از ادامه کار خودداری کنید و علت درد را پیدا کنید.
- از یک متخصص ارگونومی کمک بگیرید: اگر در محل کار خود با مشکلات ارگونومیکی مواجه هستید، می‌توانید از یک متخصص ارگونومی برای حل این مشکلات کمک بگیرید.
با رعایت نکات ساده‌ی ارگونومی که در این مقاله به آنها اشاره شد، می‌توانید به سلامتی، کارایی و رفاه خود در محل کار، منزل و حتی در حین انجام فعالیت‌های تفریحی و ورزشی بیفزایید و از بروز مشکلات و بیماری‌های مختلف جلوگیری کنید.
سخن پایانی
ارگونومی علمی میان‌رشته‌ای است که به بررسی تعامل انسان با محیط کار و زندگی می‌پردازد و به دنبال راه‌هایی برای تطبیق این محیط با نیازها و توانایی‌های انسان به منظور ارتقای سلامتی، کارایی و رفاه حال او است.
اهمیت ارگونومی در زندگی ما بسیار زیاد است. با رعایت اصول ارگونومی می‌توان از بروز مشکلات و بیماری‌های شغلی، کاهش کارایی و بهره‌وری، افزایش استرس، کاهش کیفیت زندگی و کاهش ایمنی جلوگیری کرد.
در واقع ارگونومی در تمامی جنبه‌های زندگی ما نقش دارد و به ما کمک می‌کند تا در محیطی کار و زندگی کنیم که متناسب با نیازها و توانایی‌هایمان باشد و به سلامتی، کارایی و رفاهمان بیفزاید.
