اصول ایمنی در کارگاه‌ها + [چک لیست]👷‍♂️

اصول ایمنی در کارگاه‌ها

در این مقاله‌ی آفاق به طور مفصل به بحث ایمنی در کار، ایمنی در محیط‌ کار کارگاهی، ساختمانی، تجاری و… می‌پردازیم.

تعریف حادثه

يك رويداد پيش‌بيني نشده است كه منجر به ايجاد وقفه در انجام فعاليت ‌هاي معمولی مي‌شود و آسيب‌هاي جسمي، رواني و خسارات مالي را به همراه دارد.

تعریف حوادث ناشی از كار از دید سازمان تامین اجتماعی

طبق ماده ۶۰ قانون كار و تامین اجتماعی؛

حوادث ناشی از كار حوادثی هستند كه درحین انجام وظیفه و به وسیله آن برای بیمه شده اتفاق می افتد.

منظور از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است كه بیمه شده دركارگاه، موسسات وابسته، ساختمان ها و محوطه آن مشغول كار باشد و یا به دستور كارفرما در خارج از محوطه كارگاه، مامور انجام كاری می شود.

زمان مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان برای درمان، رفت و برگشت از خانه به کارگاه و بالعكس نیز شامل این اوقات می شود.

حوادثی كه حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان آسیب دیده و کمک به آنان رخ می‌دهد نیز حادثه ناشی از كار محسوب می شود.

دلایل ایجاد حوادث در کارگاه‌های صنعتی

مهم ترین علت حوادث ناشی از کار ناشی از اعمال ناایمن و شرایط ناایمن می باشد.

 

مهم‌ترین اعمال نا ایمن هنگام انجام کار

1. کار کردن بدون مجوزهاي لازم
2. بی توجهی به نکات ایمنی و دستورالعمل های حفاظتی
3. رها کردن دستگاه در وضعیت خطرناك
4. جداکردن تجهیزات ایمنی از دستگاه
5. نداشتن گواهینامه و تایید سلامت لیفتراک جهت کار با لیفتراک
6. عجله هنگام کار
7. کار کردن هنگام خستگی و خواب آلودگی
8. انجام کارهای پر خطر
9. اقدام به کار بدون کسب اطلاعات کافی در مورد ایمنی دستگاه
10. شوخی هنگام کار
11. استفاده از ابزار معیوب
12. توجه نکردن به اخطارها
13. عدم استفاده از وسایل حفاظت فردی

اصلی‌ترین شرایط نا ایمن هنگام انجام کار

1. لبه ها و پرتگاه هايی که بدون حفاظ و علایم هشدار هستند
2. وجود مواد خطرناك در محیط کار
3. وجود ابزار و دستگاه هاي معیوب در محیط کار
4. بی نظمی و ریخت و پاش در خط تولید
5. دستگاه هايی که بدون حفاظ و پوشش هاي ایمنی هستند
6. وجود عوامل زیان آور در محیط کار مانند: سر و صدا، روشنایی کم
7. فقدان یا نقص درسیستم تهویه
8. فقدان وسایل خاموش کننده حریق
9. فقدان وسایل اطفاء حریق

مهم‌ترین عوامل ایجاد حوادث در کارگاه‌های صنعتی

1. پرت شدن اجسام رها شده از طبقات، برخورد با قطعات و مواد پرتاب شده در اثر سنگ زنی، جوشکاري، برشکاري، تراشکاري
2. گیر افتادن اعضاي بدن بین اجزاي متحرك ماشین آلات مانند شفت ها، نوار نقاله، وینچ، تسمه، پولی، پره هاي در حال گردش، تراشکاري در ماشین تراش، فرزکاري، دستگاه پرس
3. له شدگی اعضای بدن بین اجسام متحرك و داراي حرکت رفت و برگشتی مثل ماشین صفحه تراش
4. سطوح داغ و سرد (عامل شوك، سوختگی و پرت شدن کارگر در نتیجه عدم تعادل)
5. گیر کردن دست و لباس و کشیده شدن قسمتی از بدن به داخل دستگاه (بین دو چرخ دنده درگیر با هم، چرخ و زنجیر یا غلتک هاي دوار)
6. ایجاد ضربه و بریده شدن اعضاي بدن
7. استفاده از اسید جهت شستشو و تمیز کردن اجزای دستگاه ها و قطعات بدون استفاده کردن از تجهیزات حفاظت فردی
8. برخورد با ماشین آلات در اثر تغییر فاصله آن‌ها با دیواره‌ها و سایر ماشین آلات

 

برای پیشگیری از حوادث ناشی از کار چه اقداماتی باید انجام داد؟

1.  تعیین مسیر مناسب جهت عبور لیفتراك و ماشین آلات حمل و نقل
2. پیشگیري از سر خوردن، پرت شدن، اصلاح مسیر رفت و آمد، نصب حفاظ و تابلوهای رعایت ایمنی
3. نظافت سطوح و کف جهت رفع لغزندگی ها
4. وجود دستگیره در مسیرهاي شیب دار و ایجاد و استفاده از سکوي کار حفاظ دار مناسب
5. استفاده ایمن از وسایل حمل و نقل برقی شامل: جرثقیل ها، بالابرها و ماشین آلات حمل و نقل
6. جمع آوري اشیاء تیز و برنده
7. جمع آوری فلزاتی که بدون علایم هشدار دهنده در محل کار هستند
8. عدم عبور جرثقیل ( با بار یا بدون بار) از بالاي سرکارگران و عابران در محیط کار
9. خاموش کردن کلیه دستگاه های تراشکاری، جوشکاری، پرس و… در زمان استراحت یا در زمانی که فعالیتی صورت نمی گیرد.

 

مهم ترین عوامل ایجاد حوادث در کارگاه‌های جوشکاری

خطرات جوشکاری به دو دسته تقسیم می شوند:

1. خطرات الکتریکی
2. آتش سوزی و انفجار

خطرات الکتریکی

اگر در جوشکاری از برق با ولتاژ کم استفاده شود، باز هم خطر شوک الکتریکی همچنان وجود دارد. شرایط محیط جوشکاری مثل:

• محیط های مرطوب، ممکن است خطر شوک الکتریکی را تشدید کند.
• گاهی اوقات ممکن است یک شوک ضعیف منجر به سقوط فرد از ارتفاع یا حوادثی نظیر آن شود ولی شوک های شدید می توانند باعث ضربه مغزی و مرگ فرد شوند.
• برای محافظت از شوک الکتریکی بایستی از دستکش خشک استفاده شود.
• برای جلوگیری از انتقال جریان برق جوشکار باید کفش هایی دارای کفی یا زیره پلاستیکی بپوشد.
• قطعاتی که مورد جوشکاری قرار می گیرند و همه قسمت های وسیله انتقال برق نیز باید اتصال به زمین داشته باشند.
• روکش نگهدارنده های الکترودها و کابل های برق بایستی خشک و در وضعیت مناسبی باشند.
• الکترودها را نباید با دست بدون دستکش یا دستکش خیس یا هنگامی که فرد روی سطوح خیس یا سطوح دارای اتصال به زمین قرار دارد، عوض نمود.

 

آتش سوزی و انفجار

حرارت زیاد و جرقه های تولید شده در جوشکاری می تواند منجر به بروز آتش سوزی شود و یا اگر جوشکاری در مجاورت مواد قابل انفجار یا قابل اشتعال انجام گیرد احتمال وقوع انفجار وجود دارد.

• زمانی بایستی جوشکاری یا برش فلزات انجام شود که مواد قابل اشتعال مانند: ضایعات مواد، چوب، کاغذ، منسوجات مواد پلاستیکی، مواد شیمیایی و گرد و غبار قابل احتراق وجود نداشته باشد هم چنین بخارات می توانند چند صد متر پراکنده شوند.
• هیچگاه روی مخازنی که حاوی مواد قابل اشتعال یا احتراق هستند جوشکاری انجام نشود مگر اینکه کاملا آنها را تمیز کرده و با یک گاز بی اثر پر کرده باشند، در غیر این صورت احتمال وقوع انفجار، آتش سوزی یا پخش بخارات سمی وجود دارد.
• قبل از خروج از محل کار و حداقل سی دقیقه پس از اتمام کار بایستی محیط را از نظر وجود آتش بازبینی کرد و حتما بایستی وسایل اطفاء حریق در دسترس باشند.

 

اصول ایمنی در محیط کار

ایمنی در کارگاه جوشکاری

جایگزینی

موادی که خطر کمتری دارند بایستی جایگزین مواد خطرناک شوند، مثلا می توان از آلیاژ نقره بدون کادمیوم برای لحیم کاری استفاده کرد، هم چنین از الکترود و دستکش های فاقد مواد آزبستی استفاده نمود.

 

تهویه

سیستم تهویه مورد نظر محیط انجام جوشکاری را می توان به صورت تهویه موضعی یا به صورت تهویه عمومی انتخاب کرد. در تهویه موضعی، استفاده از یک هود متحرک با یک محفظه ثابت قابل قبول است. محفظه باید به نحوی باشد که سرعت جریان هوا در محدوده فرد جوشکار حداقل برابر با ۱۸۸ فوت در دقیقه باشد.

اگر از تهویه استفاده نشود، باید از ماسک های تنفسی مجهز به لوله های هوا (supplier Air) استفاده شود مخصوصا در مناطق بسیار خطرناک که آلودگی هوا سریعاً افزایش می یابد.

همچنین باید یک ایستگاه کمک های اولیه برای نجات و تضمین ایمنی کارگرانی که در فضا های بسته کار می کنند، وجود داشته باشد.

در عملیات جوشکاری فلزات سمی ویژه، حتی بدون توجه به اندازه اتاق کار و دیگر شرایطی که لزوم استفاده از هوا کش را مقرر می کند، هواکش مکنده موضعی یا وسایل حفاظت فردی دستگاه تنفسی مورد نیاز است.

در جوشکاری یا برشکاری فلزاتی چون سرب، بریلیوم، کادمیوم، جیوه و فولاد ضد زنگ استفاده از تهویه موضعی و ماسک های تنفسی مجهز به لوله متصل به هوای قابل استنشاق الزامی است.

 

حفاظ گذاری

جهت حفاظت افرادی که در محل کار حضور دارند در برابر امواج جوشکاری، گرما و پراکندگی ذرات داغ، می توان از دیواره هایی با پوشش مناسب استفاده کرد.

کابین یا اتاقک جوشکاری باید دارای رنگ با روکش مات باشد که امواج ماوراء بنفش را منعکس نکند. همچنین برای کاهش سر و صدا نیز می توان صفحات آکوستیکی را ما بین کارگر و منبع صوت قرار داد.

 

لوازم حفاظت فردی

برای محافظت سر و صورت از تراشه های داغ جوشکاری، بایستی از نقاب صورت استفاده کرد.

یک ماسک دستی جوشکاری همانطوری که سر و صورت جوشکار را محافظت می کند، دست او را هم حفاظت می کند.

ماسک دستی دارای دست های عایق است که جوشکار را در مقابل حرارت و جریان الکتریکی محافظت می نماید. دسته ماسک جوشکاری ممکن است داخل محفظه یا خارج آن باشد در صورتی که دسته در بیرون ماسک باشد بایستی به حفاظی که بتواند دست را در مقابل حرارت و نور قوس محافظت کند، مجهز باشد.

 

معاینات پزشکی

به علت ازدیاد انتشار مواد خطرناک در فضای اطراف جوشکاری OSHA پیشنهاد می کند که همه کارگرانی که در معرض فرایند جوشکاری هستند حداقل سالی یک بار تحت معاینات پزشکی قرار بگیرند و علاوه بر آزمایشات عادی و معمولی، ریه ها، بایستی پوست، چشم، قلب و شنوایی آن‌ها نیز مورد معاینه قرار گیرد.

استفاده از پرسشنامه علائم تنفسی در معاینات دوره ای و انجام سالیانه اسپیرومتری برای جوشکاران ضروری است.

الزامات ایمنی

الزامات اطمینان بخش ایمنی عملیات جوشکاری، برش و لحیم کاری در استاندارد OSHA 29 CFR 1910.252 آمده است:

• سیلندرهای گاز تحت فشار باید دور از رادیاتور و دیگر منابع گرمایی نگهداری شوند و بایستی به صورت قائم در یک محیط خشک و دارای تهویه مناسب و حداقل ۶ متر دور از مواد قابل اشتعال مثل روغن انبار گردند.
• سیلندرها باید دور از بالا برها، پله ها و محل های دیگری که احتمال سقوط، ضربه خوردن یا آسیب دیدن وجود دارد، قرار گیرند.
• قبل از شروع به کار، سیستم های لوله کشی باید آزمایش شوند و در فشار ۳/۱ برابر حداکثر فشار کاری، در مقابل گاز، غیرقابل نفوذ باشند.
• سیستم های لوله کشی در حال کار نیز باید با وسایل کاهش دهنده فشار محافظت شوند.
• ترک هایی که نشان دهنده نشتی، سوختگی، پارگی یا عیوب دیگر در لوله کشی ها می باشند، باید تعمیر یا تعویض شوند.
• جوشکاران یا افرادی که عمل برش را انجام می دهند بایستی در مورد استفاده ایمن از تجهیزات، آموزش ببینند.
• تجهیزات اطفاء حریق باید به صورت آماده به کار در محل وجود داشته باشد.
• در محل هایی که جوشکاری انجام می شود احتمال تبدیل شدن شعله کوچک به حریق های بزرگ وجود دارد، به همین دلیل زمان سنج تشخیص دهنده آتش الزامی است.
• این وسیله باید طوری تنظیم شود که حداقل نیم ساعت پس از پایان جوشکاری نیز بتواند هر نوع شعله را شناسایی و خاموش کند.
• برای تمیزکاری سطوح هنگامی که ترکیبات فلوئور، روی، سرب، بریلیوم، کادمیوم و جیوه در محل وجود دارد یا هنگام برش ورقه های استیل ضد زنگ، تهویه مناسب در فضاهای بسته الزامی می باشد.
• استفاده از برچسب های هشدار دهنده برای فلزات پرکننده در لحیم کاری حاوی کادمیوم و همچنین برای فلاکس های حاوی ترکیبات فلوئور، ضروری می باشد.

قوانین و نکات ایمنی در کارگاه‌ها

ماده ۸۵ قانون کار

براي صیانت نیروي انسانی و منابع مادي کشور رعایت دستور العمل هایی که از طریق شوراي عالی حفاظت فنی (جهت تأمین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیري از بیماري هاي حرفه اي و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می شود، براي کلیه کارگاه ها ،کارفرمایان ، کارگران و کارآموزان الزامی است.

 

ماده ۸۷ قانون کار

اشخاصی حقیقی و حقوقی که بخواهند کارگاه جدیدي تأسیس نمایند یا کارگاه موجود را توسعه دهند مکلفند بدواً برنامه کار و نقشه هاي ساختمانی و طرح هاي مورد نظر را از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار براي اظهارنظر و تایید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال نمایند. بهره برداري از کارگاه ها منوط به رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی خواهد بود.

 

ماده ۹۱ قانون کار

کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهاي موضوع ماده ۸۵ مکلفند بر اساس مصوبات شوراي عالی حفاظت فنی براي تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و درخصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداري از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردي و اجراي دستور العمل هاي مربوطه کارگاه می باشند.

 

ماده ۹۲ قانون کار

کلیه واحد هاي موضوع ماده ۸۵ این قانون که شاغلین در آنها به اقتضاي نوع کار در معرض بروز بیماری هاي ناشی از کارقرار دارند بایستی سالی یکبار توسط مراکز بهداشتی درمانی معاینه و آزمایشات لازم را به عمل آورند و نتیجه را در پرونده مربوط ضبط نمایند.

1. تبصره ۱: چنانچه با نظر شوراي پزشکی فرد معاینه شده به بیماري ناشی از کار مبتلا باشد کارفرما و مسئولین مربوط مکلفند کار او را بر اساس نظر شوراي پزشکی بدون کاهش حق السعی در قسمت مناسب دیگري تعیین نمایند.
2. تبصره ۲: در صورت مشاهده چنین بیمارانی ، وزرات کار و امور اجتماعی مکلف به بازدید و تایید مجدد شرایط فنی و بهداشت و ایمنی محیط کار خواهد بود.

 

ماده ۹۳ قانون کار

به منظور جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجراي مقررات حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و پیشگیري از حوادث و بیماریها، در کارگاههائی که وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکیضروري تشخیص دهند کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار تشکیل خواهد شد.

1. تبصره ۱: کمیته مذکور از افراد متخصص در زمینه حفاظت فنی و بهداشت حرفهاي و امور فنی کارگاه تشکیل میشود. و از بیناعضاء دو نفر شخص واجد شرایطی که مورد تائید وزارتخانه هاي کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشند تعیین می گردند که وظیفه شان برقراري ارتباط میان کمیته مذکور با کارفرما و وزارت کار وامور اجتماعی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی می باشد.
2. تبصره ۲: نحوه تشکیل و ترکیب اعضاء بر اساس دستورالعمل هائی خواهد بود که توسط وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و ابلاغ خواهد شد.

 

ماده ۹۴ قانون کار

در مواردي که یک یا چند نفر از کارگران یا کارکنان واحدهاي موضوع ماده ۸۵ این قانون امکان وقوع حادثه یا بیماري ناشی از کار را در کارگاه یا واحد مربوطه پیش بینی نمایند می توانند مراتب را به کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار یا مسئول حفاظت فنی و بهداشت کار اطلاع دهند و این امر نیز بایستی توسط فرد مطلع شده در دفتري که به همین منظور نگهداري میشود ثبت گردد.

1. تبصره ۱: چنانچه کارفرما یا مسئول واحد، وقوع حادثه یا بیماري ناشی از کار را محقق نداند، موظف است در اسرع وقت موضوع را همراه با دلایل و نظرات خود به نزدیکترین واحد کار و امور اجتماعی محل اعلام نماید اداره کار و امور اجتماعی مذکور موظف است در اسرع وقت توسط بازرسین کار به موضوع رسیدگی و اقدام لازم را معمول نماید.

 

ماده ۹۵ قانون کار

مسئولیت اجراي مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولیت واحدهاي موضوع ذکر شده در ماده ۸۵ این قانون خواهد بود هرگاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوي کارفرما یا مسئولیت واحد حادثهاي رخ دهد ، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفري و حقوقی و نیز مجازاتهاي مندرج در این قانون مسئول است.

1. تبصره ۱: کارفرما یا مسئولان واحد هاي موضوع ماده ۸۵ این قانون موظفند کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژهاي که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام میگردد ، ثبت و مراتب را سریعاً به صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برسانند.
2. تبصره ۲: چنانچه کارفرما یا مدیران واحدهاي موضوع ماده ۸۵ این قانون براي حفاظت فنی و بهداشت کار وسایل و امکانات لازم را در اختیار کارگر قرار داده باشند و کارگر با وجود آموزشهاي لازم و تذکرات قبلی ، بدون توجه به دستورالعمل و مقررات موجود، از آنها استفاده ننماید. کارفرما مسئولیتی نخواهد داشت در صورت بروز اختلاف راي هیات حل اختلاف نافذ خواهد بود.

 

ماده ۹۵ قانون کار

بازرسان کار و کارشناسان بهداشت در حدود وظایف خویش حق دارند بدون اطلاع قبلی در هر موقع از شبانه روز به موسسات مشمول ماده ۸۶ این قانون وارد شده و به بازرسی بپردازند و نیز می توانند به دفاتر و مدارك مربوطه در موسسه مراجعه و در صورت لزوم از تمام یا قسمتی از آنها رونوشت تحصیل نمایند.

1. تبصره ۱: ورود بازرسان کار به کارگاه هاي خانوادگی منوط به اجازه کتبی دادستان محل خواهد بود.

 

ماده ۱۰۴ قانون کار

کارفرمایان و دیگر کسانیکه مانع ورود بازرسان کار و کارشناسان بهداشت کار به کارگاههاي مشمول این قانون گردند و یا مانع انجام وظیفه ایشان شوند یا از دادن اطلاعات و مدارك لازم به آنان خودداري نمایند ، حسب مورد به مجازاتهاي مقرر در این قانون محکوم خواهند شد.

 

ماده ۱۰۵ قانون کار

هرگاه در حین بازرسی به تشخیص بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه اي احتمال وقوع حادثه و یا بروز خطر در کارگاه داده شود، بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه اي مکلف هست مراتب را فوراً و کتباً به کارفرما یا نماینده او و نیز به رئیس خود مستقیما اطلاع دهد.

1. تبصره ۱: وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد گزارش بازرسان کار و کارشناسان بهداشت حرفه اي، از دادسراي عمومی محل و در صورت عدم تشکیل دادسرا از دادگاه عمومی محل تقاضا خواهند کرد فوراً قرار تعطیل. دادستان بلافاصله نسبت به صدور قرار اقدام و قرار مذکور پس از ابلاغ قابل اجراست دستور رفع تعطیل توسط مرجع مزبور در صورتی صادر خواهد شد که بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه اي و یا کارشناسان ذیربط دادگستري رفع نواقص و معایب موجود را تائید نموده باشند.
2. تبصره ۲: کارفرما مکلف است در ایامی که به علت فوق کار تعطیل می شود، مزد کارگران کارگاه را بپردازد.
3. تبصره ۳: متضرران از قرارهاي موضوع این ماده در صورت اعتراض به گزارش بازرس کار و یا کارشناس بهداشت حرفه اي و تعطیل کارگاه، می توانند از مراجع مزبور، به دادگاه صالح شکایت کنند و دادگاه مکلف است به فوریت و خارج از نوبت به موضوع رسیدگی نماید تصمیم دادگاه قطعی و قابل اجرا است.

 

موادی از قانون تامین اجتماعی در مورد ایمنی محیط کار

براساس ماده ۶۵ قانون تأمین اجتماعی، درصورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات لازم اولیه را براي جلوگیري از تشدید وضعیت حادثه دیده به عمل آورده و مراتب را ظرف ۳ روز اداري از تاریخ وقوع حادثه به صورت کتبی به سازمان تأمین اجتماعی اطلاع دهد.

چنانچه کارفرما براي جلوگیري از تشدید وضع حادثه دیده متحمل هزینه هایی شود از آنجایی که بیمه شده تحت پوشش تأمین اجتماعی است و سازمان مکلف به ارائه خدمات درمانی به بیمه شدگان است کارفرما میتواند براي دریافت هزینه هاي خود به سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کند.

تأکید سازمان تأمین اجتماعی براي اطلاع رسانی کارفرما از حادثه ظرف سه روز اداري به دلیل ارسال بازرسان براي تشخیص ماهیت حادثه و همچنین بهره مندي بیمه شده از حمایت هاي درمانی بیمه شده از حمایت‌های درمانی و بیمه‌ای مقرر در قانون تأمین اجتماعی است.

همچنین طبق ماده ۶۶ قانون تأمین اجتماعی در مواردي که وقوع حادثه ناشی از کار به علت عدم توجه کارفرما در زمینه رعایت مقررات حفاظت ایمنی و فنی باشد، سازمان تأمین اجتماعی پس از اخذ نظر بازرسان، تعهدات قانونی در خصوص بیمه شده را اعمال و خسارات وارده از کارفرما را وصول می‌کند.

 

آیین نامه آموزش ایمنی کارفرمایان، کارگران و کارآموزان در مورد ایمنی در محیط کار

• ماده ۱: کارفرما یا نماینده قانونی وي مکلف است پیش از راه اندازي کارگاه، دوره هاي آموزش ایمنی عمومی متناسب با نوع کار را بگذراند.
• ماده ۲: در کارگاه هایی که قبل از تصویب این آیین نامه راه اندازي شده است، کارگران و کارآموزان شاغل میبایست دوره هاي آموزش ایمنی را طی نموده و گواهینامه مربوطه را اخذ نمایند.
• ماده ۳: در مورد کارگاه هایی که قبل از تصویب این آیین نامه راه اندازي شده اند، کارفرمایان مکلفند دوره هاي آموزش ایمنی را طی نمایند.
• ماده ۴: در مواردي که کار از طریق پیمانکاري انجام میگیرد، کارفرما یا صاحب کار مکلف است قبل از انعقاد قرارداد، از پیمانکاران و کارگران تحت پوشش آنها، مستندات آموزش ایمنی را اخذ نمایند.
• ماده ۵: کارفرما مکلف است پیش از بکار گماردن کارگران و کارآموزان نسبت به ارایه آموزش ایمنی متناسب با نوع کار به آنان از طریق مرجع ذیصلاح اقدام نماید.
• ماده ۶: کارفرما مکلف است با تایید مراجع ذیصلاح آموزش هاي ایمنی متناسب با نوع کار به کارگران شاغل و کارآموزان خود ارایه نماید.
• ماده ۷: در کارگاه هایی که مشمول طرح طبقه بندي مشاغل می باشند، گذراندن دوره هاي آموزش ایمنی مطابق این آیین نامه بایستی در شناسنامه شغلی کارگران مربوطه لحاظ گردد.
• ماده ۸: طی دوره هاي آموزش ایمنی باید به عنوان یکی از ضروریات انتخاب و معرفی کارفرمایان و کارافرینان و کارگران نمونه منظور گردد.
• ماده ۹: دستورالعمل اجرایی این آیین نامه که سطح بندي آموزش و همچنین اولویت بندي گروه هدف را شامل می شود توسط کمیته اي متشکل از اعضاي تعیین شده تدوین شده است.
• ماده ۱۰: کلیه دوره هاي آموزش ایمنی در سراسر کشور از طریق مراجع ذیصلاح انجام خواهد گرفت.
• ماده ۱۱: ادارات کار و امور اجتماعی استان ها مکلفند به موجب بند ج ماده ۹۶ قانون کار از طریق بازرسان کار، نظارت هاي لازم را اعمال نمایند.
• ماده ۱۲: چگونگی اجراي دوره هاي آموزشی بر عهده مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار ستادي است. این آیین نامه مشتمل بر ۱۲ ماده و به استناد مواد ۸۵ ،۹۱ ،۱۹۳ و ۱۹۶ قانون کار جمهوري اسلامی ایران در جلسه مورخ ۱۳۸۸/۱۲/۳ شوراي عالی حفاظت فنی تدوین و در تاریخ ۱۳۸۹/۳/۵ به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده است.

 

نکات ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی

طبق ماده ۷ آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی، هرگاه مهندسان ناظر در ارتباط با نحوه اجرای عملیات ساختمانی ایراداتی مشاهده کنند که احتمال خطر وقوع حادثه را در برداشته باشد، باید فورا مراتب را همراه با راهنمایی ها و دستورالعمل های لازم، کتبی به کارفرما یا کارفرمایان مربوطه اطلاع داده و رونوشت آن را به واحد کار و امور اجتماعی محل و مرجع صدور پروانه ساختمان تسلیم نمایند.

کارفرما موظف است فورا کار را در تمام یا قسمتی از کارگاه که مورد ایراد و اعلام خطر واقع شده متوقف و کارگران را از محل خطر دور و اقدامات مقتضی در مورد رفع خطر به عمل آورد.

طبق ماده ۸ آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی، کارفرما باید وقوع هرگونه حادثه ناشی از کار منجر به فوت یا نقص عضو را کتبا و در اسرع وقت و قبل از آنکه علائم و آثار حادثه از بین رفته باشد، به واحد کار و امور اجتماعی محل اطلاع دهد.

طبق ماده ۹ آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی، کارفرما باید وقوع هرگونه حادثه ناشی از کار را ظرف مدت سه روز اداری به شعبه سازمان تامین اجتماعی محل اطلاع دهد و نسبت به تکمیل و ارائه فرم ویژه گزارش حادثه اقدام کند.

طبق ماده ۱۰ آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی، کارگاه ساختمانی باید به طور مطمئن و ایمن محصور و از ورود افراد متفرقه و غیر مسئول به داخل آن جلوگیری به عمل آید. همچنین نصب تابلوها و علائم هشدار دهنده که در شب و روز قابل رویت باشد، در اطراف کارگاه ساختمانی ضروری است.

طبق ماده ۱۲ آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی، برای جلوگیری از سقوط مصالح ساختمانی و ابزار کار بر روی کارگران و افرادی که در محوطه کارگاه ساختمانی از مجاور ساختمان در دست تخریب، احداث و یا تعمیر و بازسازی عبور می نمایند، باید یک سرپوش حفاظتی با عرض و استحکام کافی از شبکه فلزی یا از جنس الوار چوبی در دیواره اطراف ساختمان نصب گردد.

طبق ماده ۲۰ آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی، برای جلوگیری از خطر برق گرفتگی و کاهش اثرات زیان آور میدان های الکترومغناطیسی ناشی از خطوط برق فشار قوی، باید مقررات مربوط به حریم خطوط انتقال و توزیع نیروی برق، در کلیه عملیات ساختمانی و نیز در تعیین محل احداث بناها و تاسیسات، رعایت گردد.

 

لوازم ایمنی در کارگاه‌ها

طبق ماده ۲۳ آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی، کلیه کارگران کارگاه های ساختمانی باید مجهز به کلاه و کفش ایمنی باشند.

همچنین در صورتی که شرایط و نوع کار اقتضاء نماید، سایر وسایل حفاظت فردی از قبیل: دستکش حفاظتی، عینک و نقاب حفاظتی، چکمه و نیم چکمه لاستیکی، کمربند ایمنی، طناب مهارو طناب نجات مطلق ضوابط آیین نامه وسایل حفاظت فردی باید در اختیار کارگران قرار داده شود.

 

ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی

ماده ۲۴: کلیه رانندگان یا اپراتورهای ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی باید آموزش های لازم، در مورد نحوه کار با این وسایل را طبق قوانین و مقررات مربوطه فرا بگیرند هم چنین باید پروانه مهارت فنی یا گواهی نامه ویژه از مراجع ذیربط داشته باشند.

ماده ۲۵: بکار بردن ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی در نزدیکی خطوط انتقال نیروی برق باید با رعایت ماده ۲۰ و۱‍ صورت گیرد.

ماده ۲۶: قسمت های مختلف دستگاه ها و وسایل بالابر باید طبق برنامه زیر مورد بازدیدهای دوره ای یا معاینه فنی و آزمایش قرار گیرند.

1.  بازدید روزانه کلیه لوازم بستن و بلند کردن یا از قبیل: قلاب ها، حلقه ها، اتصالات، کابل ها، زنجیرها و… ازنظر فرسودگی، خوردگی، شکستگی و هر نوع عیوب ظاهری دیگر، توسط اپراتور و مسئول دستگاه .
2. بازدید فنی کلیه قسمت های دستگاه هفته ای یکبار، توسط شخص متخص یا مسئول فنی دستگاه و ارائه گزارش به سرپرست مربوطه
3. معاینه فنی و آزمایش کلیه قسمت های دستگاه توسط اشخاص متخصص و صدور گواهی نامه اجازه کار هر سه ماه یکبار و همچنین از قبل از استفاده برای اولین با رو یا پس از هرگونه جابجایی و نصب در محل جدید.

ماده ۲۸: کلیه قسمتهای تشکیل دهنده دستگاه ها و وسایل بالابر واجزاء آنها باید با رعایت اصول و قواعد فنی و طبق استاندارها و ضرائب اطمنیان مندرج در آئین نامه حفاظتی وسایل حمل ونقل و جابجا کردن مواد و اشیاء درکارگاه ها، طراحی ، محابه و ساخته شده و توسط اشخاص ذیصلاح نصب ، تنظیم و آماده به کار شوند.

ماده ۳۰: قلاب دستگاهها و وسائل بالابر باید دارای شرایط زیر باشد: الف – مجهز به شیطانک یا ضامن باشد تا مانع جدا شدن اتفاقی بار از آن گردد. ب – حداکثر باری که می توان به وسیله آن بلند نمود، به طور واضح بر روی آن حک شده باشد. ج – در صورتی که نوع کار ایجاب نماید، مجهز به دستگیره مناسبی باشد که بتوان آن را در حالت تعلیق ، تغییر مکان داده و در وضع مناسب قرار داد.

ماده ۳۱: میزان حداکثر مجاز بار بدون خطر زنجیرها، کابل ها و سایر وسائل بلند کردن و بستن بار باید بر روی پلاک فلزی درج و به آنها متصل باشد.

ماده ۳۴: مسیر حرکت و محل استقرار جرثقیل ها و دیگر وسایل بالابر باید قبلا به طور دقیق بازدید و بررسی شود تا درموقع حرکت و کار، خطری از طریق برخورد با سیم وکابل های برق با تاسیسات و بناهای موجود و یا سقوط در محله های حفاری شده و…، متوجه اپراتور، کارگران و افراد دیگر نشود.

ماده ۳۷: راننده یا اپراتور دستگاه بالابر و افراد کمکی و علامت دهنده، در هنگام انجام وظیفه ، حق خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات را ندارند.

ماده ۳۸: به هیچ وجه نباید اجازه داده شود که کارگران بر روی بار مورد حمل سوار شوند یا برای جابجا شدن از وسایل بالابر استفاده نمایند.

ماده ۳۹: در هنگام بهره برداری از جرثقیل های سیار موتوری باید دقت شود که جک ها بطور صحیح استفاده و در محل مناسب استقرار یابند.

ماده ۵۱: در کارگاه هایی که از ماشین آلات خاکبرداری و یا وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجائی مصالح ساختمانی استفاده می شود باید راه های ورود و خروج ایمن و مناسب برای آنها ایجاد و نسبت به نصب علائم خطر و هشدار دهنده مناسب اقدام گردد.

 

آیین نامه اصول ایمنی و بهداشت کاری

ماده ۱: کلیه کارگاه هاي موجود و کارگاه هایی که در آتیه تاسیس می شوند باید مقررات عمومی مربوط به حفاظت و بهداشت کار را که در این آئین نامه مقرر می شود طبق ماده ۴۸ قانون کار رعایت نمایند.

 

فصل اول: ساختمان

ماده ۲: ساختمان کارگاه ها و کارخانه ها باید با وضع آب و هواي محل متناسب باشد.

ماده ۳: براي هر کارگر در کارگاه حداقل باید ۱۲ متر مکعب فضا منظور گردد و فضاي اشغال شده به وسیله ماشین آلات یا ابزار و اثاثیه مربوط به کار همچنین فضاي بالاتر از ارتفاع سه متر جزء فضاي مزبور محسوب نمی شود.

ماده ۴: سقف و بدنه و کف کارگاه باید با مصالحی ساخته شود که از نفوذ رطوبت به داخل کارگاه جلوگیري شود و حتی الامکان مانع نفوذگرما و یا سرماي خارج گردد.

ماده ۵: کف کارگاه باید هموار و بدون حفره بوده و به نحوي مناسب مفروش شود که قابل شستشو باشد و تولید گرد و غبار نکند و موجب لغزیدن کارگران نگردد.

در مواردي که نوع کار اقتضاي ریخته شدن آب را به کف کارگاه داشته باشد باید کف کارگاه داراي شیب متناسب و مجراي مخصوص براي خروج آب و جلوگیري از جمع شدن آب در کف کارگاه باشد.

ماده ۶: در محل هایی که مواد شیمیایی و سمی بکار می برند باید بدنه دیوار کارگاه تا یک متر و شصت سانتیمتر ارتفاع از کف زمین قابل شستشو باشد.

ماده ۸: در صورتی که در ساختمان کارگاه دهانه ها یا سوراخ هایی موجود باشد که احتمال سقوط اشخاص برود باید به وسیله نصب پوشش هاي فلزي محکم و نرده هایی که حداقل ارتفاع آن ۶۰ سانتیمتر باشد موجبات جلوگیري از سقوط اشخاص و رفع خطر به عمل آید.

ماده ۸: عرض پلکان عمومی کارگاه باید حداقل ۱۲۰ سانتیمتر و پاگردهاي آن متناسب با عرض مزبور باشد. در مورد پلکان هایی که بیش از چهار پله دارد در طرف باز پلکان باید نرده محکم نصب شود و در مسیر پلکان نباید هیچگونه مانعی وجود داشته باشد.

ماده ۹: کارگاه باید به تناسب وسعت محل کار به اندازه کافی در و پنجره براي ورود نور و هوا داشته باشد.

ماده ۱۰: کارگاه هایی که وسایل کار و نوع محصول آن طوري است که بیشتر در معرض حریق واقع می شود حتی الامکان باید با مصالح نسوز ساخته شوند.

 

فصل دوم: روشنایی

ماده ۱۱: در هر کارگاه بایستی روشنایی کافی (طبیعی یا مصنوعی) متناسب با نوع کار و محل تامین شود. در صورتی که براي روشنایی از نور مصنوعی قوي استفاده شود باید براي ممانعت از ناراحتی چشم حباب هاي مخصوصی نصب گردد.

ماده ۱۲: کلیه پنجره هاي بدنه و سقف که جهت روشنایی اتاق ها تعبیه شده و کلیه چراغ ها و حباب ها باید نظیف نگه داشته شود.

 

فصل سوم: تهویه و حرارت

ماده ۱۳: محل کار در هر کارگاه باید بطوري تهویه شود که کارگران همیشه هواي سالم تنفس نمایند. در مورد محل هاي کار پوشیده مقدار حداقل هواي لازم براي هر کارگر بر حسب نوع کار در هر ساعت ۳۰ الی ۵۰ متر مکعب می باشد.

ماده ۱۴: در کارگاه هایی که دود و یا گاز و یا گرد و غبار و یا بخارهاي مضر ایجاد می شود باید مواد مزبور با وسایل فنی موثر طوري از محل تولید به خارج کارگاه هدایت شود که مزاحمت و خطري براي کارگران ایجاد نکند.

ماده ۱۵: درکارگاه هایی که تهویه طبیعی کافی نباشد باید از وسایل تهویه مصنوعی استفاده شود

ماده ۱۶: هر کارگاه باید داراي وسائلی باشد که در زمستان و تابستان درجه حرارت داخلی آن به وضع قابل تحملی نگهداري شود.

 

فصل چهارم: جلوگیری از آتش سوزی و مبارزه با حریق

ماده ۱۷: در هر سالن کار به تناسب تعداد کارگران باید درهاي یک طرفه اي که به خارج باز شوند بنام درهاي نجات وجود داشته باشد و درهاي مزبور به راهروها و یا معابر خروجی ساختمان منتهی شوند.

ماده ۱۸: درهاي خروجی نجات هیچوقت نباید قفل باشد و باید به وسیله علایم و یا چراغ هاي مخصوصی از داخل مشخص باشد.

ماده ۱۹: کلیه پلکان ها و پاگردها در ساختمان هاي بلندتر از دو طبقه (طبقه اول ۵ متر و سایر طبقات هر کدام ۴ متر محاسبه می شود.) باید با مصالح ساختمانی نسوز ساخته شوند.

ماده ۲۰: درهایی که به طرف پلکان باز می شود باید لااقل فاصلهاي به اندازه عرض در تا نخستین پله براي توقف داشته باشد.

ماده ۲۱: در کارگاه هایی که بیشتر احتمال بروز حریق می رود باید وسایل مخصوص اعلام خطر (آژیر) بکار رود به طوري که در تمام محوطه کار اعلام خطر شنیده شود.

ماده ۲۲: کارفرما موظف است مواد محترقه مورد نیاز کارخانه را در تانک ها و مخازنی که مقاوم در مقابل آتش باشند نگهداري نماید و این مخازن و تانک ها باید از محل کار مجزا و فاصله کافی داشته باشند.

ماده ۲۳: در نقاطی که مواد منفجره و یا مواد سریع الاحتراق یا سریع الاشتعال وجود دارد استعمال دخانیات و روشن کردن و حمل کبریت و فندك و امثال آنها باید ممنوع گردد.

ماده ۲۴: در موارد زیر تعبیه و نصب برق گیر الزامی است:

1. ساختمان هایی که در آن مواد قابل احتراق و یا انفجار تولید و یا ذخیره و انبار می شود.
2. تانک ها و مخازنی که بنزین و نفت و روغن و یا مواد قابل اشتعال دیگر درآنها نگهداري میشود
3. کوره‌هاي مرتفع و دودکش‌هاي بلند.

 

فصل پنجم: ماشین آلات، پوشش و حفاظ ماشین آلات

ماده ۲۵: کلیه قسمت هاي انتقال دهنده نیرو (ترانسمیسیون) از قبیل تسمه، فلکه، زنجیر و چرخ دنده و امثال آن و همچنین قسمت هایی از ماشین ها که امکان ایجاد سانحه براي کارگر داشته باشد باید داراي پوشش و یا حفاظ با استقامت کافی باشد.

ماده ۲۶: قبل از شروع به تعمیر و نظافت و روغن کاري ماشین ها باید بطور اطمینان بخشی آن‌ها را متوقف ساخت.

تبصره: هنگام راه انداختن ماشین ها به منظور آزمایش یا پس ازتعمیر لازم است اینکار با ابزار مطمئن به وسیله متخصصین فنی تحت نظر مدیر فنی و یا نماینده فنی ذيصلاحیت او انجام گیرد.

ماده ۲۷: در موقع تعمیر تانک ها و مخازن مواد خطرناك و قابل احتراق و اشتعال و انفجار از قبیل مخازن بنزین و نفت و روغن و غیره باید مخازن مذکور تخلیه و سپس به خوبی شستشو شود به طوري که هر گونه مواد زائد و خطرناك از جدار داخلی آن زائل گردد و براي آن که گازهای موجود احتمالی به کلی خارج شود باید دریچه‌هاي مخازن باز بوده و به وسایل لازم تهویه گردد.

 

فصل ششم: وسایل الکتریکی

ماده ۲۸: وسایل و ادوات الکتریکی باید داراي حفاظ بوده و طوري ساخته و نصب و بکار برده شود که خطر برق زدگی و آتش سوزي وجود نداشته باشد.

ماده ۲۹: نصب و امتحان و یا تنظیم وسایل و ادوات الکتریکی باید فقط توسط اشخاصی که صلاحیت فنی آنها محرز باشد انجام گیرد و متخصص قبل از شروع بکار آنرا مورد آزمایش قرار دهد.

ماده ۳۰: براي جلوگیري از ازدیاد سیم هاي متحرك و آزاد لازم است به مقدار کافی پریز در محل هاي مناسب نصب گردد تا به سهولت بتوان از آنها استفاده نمود.

ماده ۳۱: پوشش ها و زره کابل هاي برق و لوله ها و بست ها و متعلقات و همچنین حفاظ ها و سایر قسمت هاي فلزي وسایل برق که مستقیماً تحت فشار برق نیستند براي جلوگیري از بروز خطرات احتمالی باید اتصال زمین موثري داشته باشند.

ماده ۳۲: سیم هاي اتصال زمین باید داراي ضخامت کافی و در نتیجه مقاومت کم باشند تا بتوانند با حداکثر جریان احتمالی که در اثر از بین رفتن و یا خراب شدن عایق بوجود آید استقامت داشته باشند. ضمناً باید در مدار جریان وسایل پیش بینی شود که در صورت پیدا شدن نقصی که موجب اتصال جریان برق به زمین گردد تمام مدار یا قسمت معیوب آن را قطع کند.

ماده ۳۳: در نقاطی که احتمال صدمه به سیم هاي اتصال زمین می رود بایستی به وسیله مکانیکی آنها را محافظت نمود.

ماده ۳۴: در مورد دستگاه هاي الکتریکی متحرك که داراي قسمت هاي فلزي بدون عایق باشند اعم از اینکه با جریان متناوب کار کنند یا دائم باید احتیاطات زیر به عمل آید:

1. بدنه هاي فلزي بدون عایق وسایل مزبور بایستی بطور اطمینان بخشی اتصال زمین داشته باشند مگر اینکه جریان دائم با فشار کمتر از ۲۵۰ ولت باشد.
2. بکار بردن دستگاه هاي الکتریکی متحرك با ولتاژ بیش از ۲۵۰ ولت ممنوع است.
3. در مواردي که بکار بردن سیم اتصال زمین موثر مقدور نباشد باید جریانی با ولتاژ کمتر بکار برده شود.
4. در محیط هاي آماده به اشتعال و همچنین در مجاورت مواد قابل اشتعال باید فقط از وسایل مخصوص الکتریکی متحرکی استفاده شود که از لحاظ عدم ایجاد اشتعال اطمینان بخش باشد.

ماده ۳۵: در مدت تعمیر شبکه برق باید آن را به وسیله کلید از منبع جریان قطع و به زمین متصل نمود و در صورت لزوم بین سیم هاي شبکه نیز اتصال مستقیم برقرار کرد.

ماده ۳۶: در محیطی که خطوط تحت فشار برق وجود دارد تعمیر یا نصب ماشین آلات و دستگاه ها یا سیم کشی یا هرعمل دیگر که ممکن است ایجاد برق زدگی نماید اکیداً ممنوع و فقط پس از قطع جریان برق انجام آن مجاز خواهد بود.

ماده ۳۷: سیم ها و کابل هاي برق باید داراي روپوش عایق مناسب با فشار الکتریسیته و سایر شرایط موجود (رطوبت، گرما، ضربه و ساییدگی و… ) بوده و روي اصول فنی نصب و حتی الامکان در لوله و یا کانال قرار گرفته باشند.

 

فصل هفتم: نظم‌ و نظافت‌ در كارگاه‌‌ها

ماده ۴۴: کارفرما موظف است وسایل و تجهیزات حفاظت فردی از جمله: کفش و لباس ایمنی، عینک ایمنی، گوشی و… برای کارگران تهیه کند.

ماده‌ ۴۵: محل‌های‌ كار و سالن‌های‌ كار، راهروها، انبارها و سایر قسمت‌های‌ دیگر كارگاه‌ باید طبق‌ اصول‌ بهداشت‌ نگهداری‌ شود.

ماده‌ ۴۶: دیوارها، سقف‌، پنجره‌ها و درها و شیشه‌ ها باید پاكیزه‌ بوده‌ و بی‌ عیب‌ نگهداشته‌ شوند كف‌ سالن‌ها باید پاكیزه‌ بوده‌ و در حدود امكان‌ تر و لغزنده‌ نباشد.

ماده‌ ۴۷: جارو و نظافت‌ كردن‌ تا جایی‌ كه‌ امكان‌ دارد باید در فواصل‌ نوبت‌های‌ كار انجام‌ شده‌ و به‌ ترتیبی‌ صورت‌ گیرد كه‌ از انتشار گرد و غبار جلوگیری‌ شود.

ماده‌ ۴۸: انداختن‌ آب‌ دهان‌ و بینی‌ روی‌ زمین‌ و دیوار و راه‌ پله‌ ممنوع‌ است‌ و در هر محل‌ كار باید به‌ تعداد كافی‌ ظروف‌ مخصوصی‌ برای‌ ریختن‌ زباله‌ و ظروف‌ دیگری‌ موجود باشد. این‌ ظروف‌ باید قابل‌ پاك‌ كردن‌ بوده‌ و در شرایط‌ مناسب‌ بهداشتی‌ نگهداری‌ و ضدعفونی‌ شوند.

ماده‌ ۵۱: مواد اولیه‌ و محصول‌ كارگاه‌ باید طوری‌ در داخل‌ انبارها و یا كارگاه‌ گذاشته‌ شود كه‌ عبور و مرور كارگران‌ و در صورت‌ اقتضا وسایل‌ نقلیه‌ به‌ راحتی‌ ممكن‌ باشد و ضمناً مواد مزبور باید طوری‌ چیده‌ شود كه‌ خطر سقوط‌ و بروز سوانح‌ وجود نداشته‌ باشد.

ماده‌ ۵۲: هر كارگاه‌ باید دارای‌ تعداد كافی‌ دستشویی مردانه‌ و زنانه‌ بطور مجزا باشد ساختمان‌ دستشویی ‌باید طوری‌ باشد كه‌ بوی‌ بد‌ آن‌ به‌وسیله‌ هواكش‌ به‌ خارج‌ منتقل‌ گردد و آبی‌ كه‌ در آن‌ استعمال‌ می‌شود از شیر برداشته‌ شود. برای‌ هر ۲۵ كارگر حداقل‌ باید یك‌ دستشویی وجود داشته‌ باشد و در هر دستشویی ‌ یك‌ آفتابه‌ گذاشته‌ شود شستشو و ضدعفونی‌ مرتب‌ دستشویی ها الزامی‌ است‌.

ماده‌ ۵۳: هر كارگاه‌ باید دارای‌ تعداد كافی‌ روشویی‌ یا شیر باشد روشویی‌ها باید طوری‌ ساخته‌ شود كه‌ طبق‌ اصول‌ بهداشتی‌ قابل‌ استفاده‌ و قابل‌ پاك‌ كردن‌ باشد. برای‌ هر ۲۰ نفر كارگر حداقل‌ باید یك‌ روشویی‌ وجود داشته‌ باشد.

ماده‌ ۵۴: كارفرما مكلف‌ است‌ برای‌ تامین‌ نظافت‌ كارگران‌ به‌ مقدار كافی‌ صابون‌ در اختیار آنان‌ گذاشته‌ و وسایل‌ خشك‌ كردن‌ دست‌ و روی‌ كارگران‌ را تامین کند.

ماده‌ ۵۵: در كارگاه‌ هایی‌ كه‌ پوست‌ بدن‌ كارگران‌ در معرض‌ مواد سمی‌ یا عفونی‌ یا محرك‌ یا مواد كثیف‌ و گرد و غبار بوده‌ و همچنین‌ در كارگاه‌هایی‌ كه‌ كارگران‌ در گرمای‌ زیاد كار می‌كنند كارفرما مكلف‌ است‌ برای‌ هر شش‌ نفر كارگری‌ كه‌ در یك‌ زمان‌ كار خود را ترك‌ می‌كنند حداقل‌ یك‌ دوش‌ با آبگرم‌ و سرد تهیه‌ نماید و محل روش‌ها باید با مراقبت‌ كامل‌ تمیز‌ و ضدعفونی‌ ‌شود.

ماده‌ ۵۶: در هر كارگاه‌ باید اتاقی‌ با وسعت‌ كافی‌ و قفسه ‌های‌ انفرادی‌ برای‌ تعویض‌ و گذاشتن لباس‌ شخصی‌ كارگران‌ اختصاص‌ یابد. اتاق‌ مزبور و قفسه‌های‌ آن‌ باید مرتباً تهویه‌ و ضدعفونی‌ و پاكیزه‌ شود.

 

فصل نهم: ناهار خوری

ماده ۵۷: هر کارگاه که کارگران آن در همان جا غذا صرف می نمایند باید داراي محل مخصوصی با وسعت کافی و تعداد لازم میز و نیمکت براي عده اي که در یک موقع غذا می خورند باشد.

محل غذاخوري باید داراي روشنایی کافی بوده و پیوسته طبق اصول بهداشتی پاکیزه نگهداري شود.

ماده ۵۸: ظروف غذاخوري باید همیشه پاك و عاري از هر گونه آلودگی باشد.

ماده ۵۹: کارکنان محل غذاخوري باید داراي روپوش تمیز بوده و نسبت به نظافت شخصی خود مراقبت کامل به نمایند و ماهی یک مرتبه معاینه پزشکی بشوند.

ماده ۶۰: کارگران قبل از ورود به محل غذاخوري باید دست و روي خود را با صابون بشویند و درصورتی که با مواد سمی یا عفونی و یا کثیف سروکار دارند لباس کار خود را تعویض نمایند.

 

فصل دهم: وسایل حفاظت فردی

ماده ۶۱: کارفرما موظف است در هر سال دو دست لباس کار مجاناً در اختیار هر کارگر بگذارد. لباس کار باید مناسب با نوع کار باشد و طوري تهیه شود که کارگر بتواند به راحتی وظائف خود را انجام دهد و موجب بروز سوانح نگردد.

تبصره: به کارگران زن علاوه بر لباس کار باید سربند نیز داده شود.

ماده ۶۲: به کارگرانی که با مواد شیمیایی کار می کنند باید علاوه بر لباس کار، بر حسب نوع کار وسایل استحفاظی لازم از قبیل پیش بند و کفش و دستکش مخصوص و عینک و.. که آنان را از آسیب مواد مزبور مصون دارد، داده شود.

ماده ۶۳: به کارگرانی که در مجاورت کوره هاي ذوب فلز و آهنگري کار می کنند باید لباس یا پیش بند نسوز و نقاب یا عینک و به کارگرانی که مستقیماً با مواد گداخته کار می کنند علاوه بر وسایل فوق دستکش و کفش نسوز داده شود.

ماده ۶۴: براي سیم کشی و هر نوع کار دیگر در ارتفاعات مانند دیوارها و پایه هاي بلند و بطور کلی هر محلی که امکان تعبیه وسایل حفاظتی براي جلوگیري از سقوط کارگر مقدور نباشد باید به کارگران کمربند اطمینان داده شود.

ماده ۶۵: لباس کارگرانی که با مواد سمی کار می کنند باید در محل مخصوصی جدا از محل لباس کن عمومی نگهداري و به ترتیبی شستشو شودکه کارگران را از آسیب نفوذ سم مصون بدارد.

ماده ۶۶: براي کارگرانی که موقع کار در معرض سقوط اجسام قرار دارند باید کفش حفاظتی و کلاه مخصوص حفاظتی از فلز و یا ماده سخت دیگري که قابل اطمینان باشد تهیه شود.

ماده ۶۷: کارفرما مکلف است مراقبت نماید کارگرانی که در نزدیکی قسمت هاي گردنده ماشینآلات مشغول کار می باشند. موهاي خود را کوتاه نموده و یا به وسیله سربند نگهداري نمایند

ماده ۶۸: در مواردي که نوع کار طوري است که خطراتی براي چشم کارگران وجود دارد از قبیل سمباده و جوشکاري و ماشین هاي تراش و نظیر آن کارفرما مکلف است عینک هاي مخصوص مناسب با کار در دسترس کارگران قرار دهد.

ماده ۶۹: کارفرما مکلف است به کارگرانی که روي شبکه تحت فشار برق کار می کنند و در معرض خطر برق زدگی هستند علاوه بر ابزار مخصوص دستکش و کفش و کلاه مخصوص عایق الکتریسیته بدهد.

ماده ۷۰: در مواردي که جلوگیري از انتشار گرد و غبار و مواد شیمیایی و یا تهویه محیط آلوده به مواد مزبور از لحاظ فنی ممکن نباشد کارفرما موظف است ماسک و یا وسایل استحفاظی متناسب دیگري تهیه و در اختیار کارگر مربوطه قرار دهد.

ماده ۷۱: در محیط هاي مرطوب و در مورد کارهایی که در آب انجام می شود کارفرما باید به تناسب نوع کار کفش یا چکمه هاي لاستیکی و در صورت لزوم دستکش هاي غیر قابل نفوذ تهیه و در دسترس کارگران بگذارد.

ماده ۷۲: به کارگرانی که با اشیاء و مواد برنده (از قبیل اوراق فلزي و جام هاي شیشه و خورده شیشه و … ) کار می کنند باید دستکش هايی متناسب با نوع کار داده شود.

ماده ۷۳: کارفرما مکلف است به وسیله مسئولین فنی خود کلیه وسایل استحفاظی را مرتباً بازرسی و در صورت لزوم تعمیر و یا تعویض نماید تا پیوسته وسایل مزبور براي تامین حفاظت کارگران آماده باشد.

ماده ۷۴: کارفرما مکلف است مراقبت نماید که کارگران مرتباً از وسایل استحفاظی که به وسیله او تهیه و در اختیار آنان گذاشته شده استفاده نمایند.

عدم استفاده از وسایل مزبور قصور در انجام وظیفه محسوب می شود.

 

فصل یازدهم: کمک های اولیه

ماده ۷۵: کارفرما مکلف است در صورت امکان مرکزي براي استفاده فوري بیماران یا اشخاص آسیب دیده تحت نظر یک یا چند پزشک یا پزشک یار تاسیس نماید و در صورت عدم امکان باید یک یا چند قفسه محتوي داروها و لوازم کمک هاي اولیه متناسب با تعداد کارگران و نوع خطرات کارگاه در نقاطی که دسترسی فوري به آنها براي کارگران میسر باشد ایجاد نماید.

مراکز کمک هاي اولیه و محل نصب قفسه ها باید به وسیله علایم مخصوص به صورتی مشخص باشد که کلیه کارگران از محل آن مطلع باشند. کارفرمایانی که کارگران آنان مشمول مقررات بیمه هاي اجتماعی می باشند می توانند در صورت وقوع حادثه ناشی از کار یا بیماري حرفه اي هزینه انجام کمک هاي اولیه را طبق ماده 85 لایحه قانونی بیمه هاي اجتماعی کارگران از سازمان بیمه هاي اجتماعی کارگران دریافت نمایند.

ماده ۷۶: در کارگاه هایی که به سبب نوع کار احتمال مخاطرات مهم از قبیل خفگی و برق زدگی و امثال آنها وجود دارد کارفرما مکلف است براي نجات کارگر آسیب دیده پیش بینی هاي لازم را بنماید.

ماده ۷۷: کارفرما مکلف است به محض اطلاع از ابتلا یکی از کارگران به امراض واگیر مراتب را به اولین پست وزارت بهداري و همچنین به سازمان بیمه هاي اجتماعی کارگران اطلاع دهد.

ماده ۷۸: کارفرما مکلف است دستورات بهداشتی مربوط به کارگاه خود و همچنین دستورات بهداشتی مربوط به امراض واگیر و امراضی که به صورت همه گیري در آمده است براي اطلاع کارگران در محل هاي مناسب نصب نماید.

ماده ۷۹: کارفرما موظف است آمار بیماران و حادثه دیدگان خود را در آخر هر ماه به ادارات کار محل ارسال دارد.

ماده ۸۰: متخلفین از اجراي مقررات این آئین نامه مشمول شق دوم از ماده ۶۰ قانون کار مصوب اسفند ماه ۱۳۷۷ خواهند بود. این آئین نامه مشتمل بر ۸۰ ماده و ۲ تبصره به استناد ماده ۴۷ قانون کار تدوین و در یازدهمین جلسه شورایعالی حفاظت فنی مورخ یکشنبه ۱۳۳۸/۶/۱۴ به تصویب نهایی رسیده و قابل اجرا است.

 

 سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE-MS):

سیستم مدیریت(HSE-MS) یک ابزار مدیریتی برای کنترل و بهبود عملکرد بهداشت، ایمنی و محیط زیست در همه برنامه های توسعه و پروژه های صنعتی یا تشکیلات سازمانی است، که با بستر فرهنگی، نگرشی نو و سیستماتیک در راستای توسعه پایدار ایجاد می کند.

همچنین با همگرایی و چیدمان هم افزای نیروهای انسانی، امکانات و تجهیزات و با استفاده از سیستم آموزش کارآمد، ممیزی های دوره ای، ارزیابی و بهبود مستمر، باعث به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محیط و افزایش اثرات مطلوب آن از طریق تأمین ایمنی همه جانبه کلیه کارکنان و همکاران سازمان، تجهیزات و تأسیسات و به صفر رساندن حوادث و آسیب های ناشی از کار می‌نماید.

از طریق کنترل یا حذف شرایط ناایمن و ارتقاء سطح سلامت افراد از طریق اعمال راهکارهای کنترلی مدیریتی، مهندسی و اجرایی در کلیه سطوح سازمان و همچنین صیانت از محیط زیست به عنوان سرمایه بشریت می شود.

تکنولوژی نوین گرچه رفاه را افزایش می دهد اما به موازات خود مخاطرات جدیدی را نیز پیش روی بشر قرار می دهد که غلبه بر آن نیازمند احساس مسئولیت همگانی در اجرای برنامه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست برای محافظت از جان انسان ها، محیط زیست و سرمایه های ملی می باشد.

تکرار حوادث مشابه و ضعف در اثربخشی تمهیدات کنترلی، مسئولین را برآن داشت تا با تأمل در طرح و برنامه های کنترل حوادث شرکت های معتبر دنیا به تحقیق پیرامون علل موفقیت هر یک بپردازند.

هدف نهایی سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست(HSE-MS) محافظت از افراد جامعه، اموال و محیط زیست می باشد.

پیشگیری از بروز صدمات و حوادث بهداشتی، ایمنی و محیط زیست در راستای توسعه پایدار، افزایش وفاداری کارکنان به کارفرما، مدیر کارخانه یا سازمان و افزایش راندمان تولید با در نظر گرفتن سلامت و ایمنی کارکنان، مشتریان، پیمانکاران و دیگر افراد مستلزم وجود ساختار سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE-MS) است.

سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست(HSE-MS) بخشی از سیستم مدیریت کل در یک سازمان است و همانند سایر سیستم های مدیریتی از چرخه دمینگ پیروی می کند.

امروزه HSE یکی از فاکتور‌های اصلی اصول ایمنی در کارگاه در قرن ۲۱ به حساب می‌آید.

 

هدف از ایجاد سیستم مدیریت (HSE-MS)

سیستم مدیریت (HSE-MS) سیستمی است هدفمند بر پایه استانداردهای موجود برای حصول اطمینان از اینکه مخاطرات بالقوه و بالفعل موجود در زمینه بهداشت، ایمنی و محیط زیست بطور دقیق تعیین و بطور مؤثر حذف و یا کنترل شود.

نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست بخشی از نظام مدیریت کل در سازمان می باشد و برای توسعه، اعمال، دستیابی، بررسی و حفظ خط مشی بهداشت، ایمنی و محیط زیست تلاش می کند تا راه گشای روش های اصول مدیریت ریسک بهداشت، ایمنی و محیط زیست مربوط به فعالیت های شرکت یا سازمان گردد.

 

مزیت های استقرار سیستم مدیریت (HSE-MS) و اصول ایمنی در کارگاه:

• شناسایی عوامل بالقوه آسیب رسان در واحد تولیدی
• ایجاد بستر مناسب برای بهبود بهره وری و رشد واحد
• ایجاد ساختار مشخص برای سیستم مدیریت (HSE-MS) و تعیین مسئولیت ها
• هدفمند نمودن و یکپارچه کردن سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE-MS)
• ایجاد بستر مناسب برای بهبود مستمر (HSE-MS) در واحد تولیدی
• شناخت قوانین و مقررات ایمنی در واحد تولیدی
• ارزیابی ریسک و کاهش آنها به منظور کنترل حوادث
• کاهش ضرر و زیان های مستقیم و غیر مستقیم ناشی از حوادث
• ایجاد انگیزه در کارکنان به علت اعتماد آنها نسبت به مدیریت بواسطه تلاش برای ایجاد محیط کاری ایمن
• فراهم شدن زمینه های رقابت سالم و موثر
• ایجاد زمینه مناسب برای استفاده توان فکری بالقوه کارکنان برای تقویت سیستم مدیریت HSE- MS

 

کاربرد HSE در مدیریت و بهبود و اصول ایمنی کارگاه‌ها

• پیاده سازی سیستم مدیریت (HSE-MS) از لحاظ کاهش هزینه های ناشی از حوادث، رضایتمندی کارکنان، افزایش راندمان تولید به نفع مدیر شرکت یا کارفرما است.
• ایجاد تسهیل و بهبود دستورالعمل ها و روش های اجرایی
• استفاده بهینه از کلیه منابع سازمان شامل نیروی انسانی، تجهیزات و ماشین آلات
• یکپارچه سازی و ایجاد زبان مشترک بین کلیه واحد های زیرمجموعه تحت نظارت
• بهبود مدیریت ریسک های زیست محیطی و بهداشت شغلی
• ایجاد آمادگی در وضعیت های اضطراری
• ارتقاء سطح ایمنی و بهداشت فردی و عمومی
• رعایت موازین زیست محیطی و بهداشتی

 

مدل (HSE-MS):

عناصر کلیدی مدل سیستم مدیریت (HSE-MS):