HSE چیست؟ و مخفف کدام کلمات است؟
HSE یک رشته مهندسی است که این روزها مباحث مربوط به آن سروصدای زیادی را به پا کرده‌اند. این حروف مخفف سه کلمه زیر هستند:
- Health به معنای بهداشت یا سلامتی.
- Safety به معنای ایمنی.
- Environment نیز به معنای محیط زیست است.
ایمنی، محیط زیست و سلامت که به‌اختصار HSE نیز نامیده میشود، مجموعه‌ای از ابزارها، سیستم‌ها و فرایندهایی است که برای جلوگیری از مسائل و مشکلات مربوط به‌سلامتی کارکنان و حفاظت از محیط زیست به کار می‌رود.
امروزه HSE نقش بسیار مهمی را در ایمنی کار در صنایع مختلف ایفا می‌کند. به‌گونه‌ای که در صنایع بزرگ همواره نیاز به کمک گرفتن از تخصص و دانش یک متخصص ایمنی لازم شده است.
در گذشته به دلیل اینکه شخصی یا نهادی وجود نداشت تا بر کار ایمن کارکنان نظارت داشته باشد، چنین امری باعث می‌گردید تا میزان تلفات و آسیب‌های حین کار به طرز چشمگیری بالا باشد. باوجود اینکه، مرور زمان و کسب تجربه باعث گردیده تا افراد آگاهی بیشتری نسبت به مسائل ایمنی کسب کنند، با این حال مدیریت رعایت ایمنی در محیط کسب و کار، نیاز به یک متخصص ایمنی و بهداشت حرفه‌ای را واجب می‌کرد.
در این مقاله بر آن شدیم تا شما را به طور کامل با مفاهیم اچ اس ای و کاربرد آن در صنایع مختلف آشنا کنیم. در این صورت اگر قصد آشنایی بیشتر با این مفاهیم را دارید، توصیه می‌کنیم تا به مطالعه ادامه این مطلب بپردازید.
بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) به چه معناست؟
بهداشت، ایمنی و محیط زیست به فرایندها و رویه‌هایی اشاره می‌کند که خطرات بالقوه موجود در یک محیط را ارزیابی می‌کند. در کنار آن بایستی راهکارهایی برای مدیریت این خطرات و همچنین کاهش و یا حذف آنها ارائه دهد.
در گام بعدی با ارائه آموزش کامل و جامع به کارکنان در جهت کاهش و حذف این خطرات اقدام عملی صورت می‌پذیرد. اجرای چنین راهکارهایی به سود کل جامعه است؛ زیرا هر چقدر آمار حوادث و سوانح در یک کشور کاهش یابد، سرمایه‌های عمومی در کشور برای جبران این خسارات مصرف نخواهد شد.
در یک محیط صنعتی چه کارفرما باشید و چه مجری، رعایت راهکارها و اصول ایمنی صنعتی باعث افزایش بهره‌وری و منافع شما خواهد شد.
کمی درباره تاریخچه HSE
ایمنی و بهداشت محیط یک علم نسبتاً جدید نسبت به سایر حوزه‌های مهندسی است که تقریباً میشود گفت از حدود دو قرن پیش، پس از انقلاب صنعتی به وجود آمد. در آن زمان فعالیت‌های صنعتی و کارگری افزایش چشمگیری پیدا کرده بود. با این وجود به دلیل اینکه نکات ایمنی به دلیل نبود هیچ قانون و پروتکل خاصی، توسط کارگران رعایت نمی‌شدند، میزان تلفات و مرگ‌ومیر حین کار چشمگیر بود. در آن زمان فعالان و جنبش‌های کارگری وضع چنین قوانینی را برای افزایش ایمنی و کاهش تلفات جانی مطالبه کردند.
در آن زمان بود که پایه‌های اولیه برای وضع قوانین ایمنی بنا نهاده شد. گرچه اقدامات صورت‌گرفته در آن زمان، در برابر استانداردهای کنونی بسیار ناچیز به نظر می‌آیند، با این حال پیشرفت بزرگی در آن زمان به حساب می‌آمد.
جلوتر که می‌آییم در هر دهه پیشرفت‌هایی در قوانین به وقوع پیوستند تا اینکه به سال ۱۹۷۴ میلادی می‌رسیم. در این سال قوانین نوین و انقلابی HSE بناگذاری شدند. بر طبق این قانون افراد به دو گروه کارمند و کارفرما تقسیم‌بندی شدند و وظایفی برعهده هر یک از این دو نهاده شد.
وضع و اجرای این قانون باعث گردید تا در طول سی‌سال اجرای این قانون در کشور بریتانیا میزان تلفات مرگبار و همچنین تلفاتی که منجر به جرح می‌شدند، تا ۷۰ درصد کاهش یابد. این امر را می‌توان بزرگ‌ترین پیشرفت در این حوزه نامید.
تاریخچه HSE در ایران
اگر بخواهیم درباره تاریخچه ورود HSE به کشور خودمان صحبت کنیم، می‌توان گفت که حضور این علم به کشور مدیون صنعت نفت است.
در سال ۱۳۵۳ شمسی بر طبق بند ۲۶ قوانین کشوری، شرکت نفت موظف گردید تا در هر یک از عملیات های مربوط به اکتشافات نفت و گاز، اصول ایمنی را رعایت نماید. با این هدف که در جهت حفظ منابع طبیعی و همچنین پیشگیری از آلودگی محیط زیست اقدامات مؤثری صورت بگیرد.
پس از اجرای موفق قوانین و اصول HSE در صنایع نفت و گاز، شرکت‌ها و صنایع تولیدی دیگری نیز رعایت قوانین ایمنی و حفاظت محیط کار را در دستور کار خود قرار دادند. امروزه فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی ایمنی از دانشگاه‌های مختلف، اجرای مؤثر و کارآمد اصول ایمنی در صنایع و مشاغل مختلف نظارت می‌کنند.
چرا HSE نیاز است؟
اگر در شرکت و یا سازمانی که در حال فعالیت در آن هستید، قوانین و الزامات ایمنی HSE رعایت نشوند، ممکن است با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شوید. از جمله این چالش‌ها می‌توان به مشکلات مربوط به‌سلامتی کارکنان و همچنین حفاظت محیط‌زیست اشاره نمود.
راهکارهای ارائه شده در HSE باعث ارتقای سلامت عمومی کارکنان و حفاظت از محیط‌زیست میشود. در اینجا نکته‌ای وجود دارد و آن اینکه رعایت اصول ایمنی تنها برای شرکت و کارکنان آن کافی نیست. در طرف مقابل، بایستی این قوانین از طرف شرکت‌ها و سازمان‌هایی که به عنوان تأمین کننده شما فعالیت دارند، نیز رعایت شوند.
هدفی که از رعایت اصول HSE به دنبال رسیدن به آن هستیم، پیشگیری از وقوع هرگونه خطر و آسیب احتمالی است. با این حال همچنان در تمام صنایع ممکن است رخدادهای ناگواری رخ بدهند.
در چنین وضعیتی بایستی به‌گونه‌ای عمل کرده باشیم که حتی در صورت وقوع یک حادثه، به دلیل رعایت ایمنی کمترین آسیب به افراد وارد شود. هدف نهایی از رعایت قوانین ایمنی، بهداشت و محیط زیست افزایش بهره‌وری سیستم و کاهش هزینه‌های جاری آن است تاب توان سود خالص شرکت را افزایش داد.
ایمنی فنی در HSE
ایمنی فنی در HSE مربوط به رعایت نکات ایمنی در محیط‌های صنعتی و تولیدی است. همان‌طور که می‌دانید در یک محیط صنعتی با ابزارآلات و تجهیزات مختلفی سروکار داریم.
اگر تکنسین‌های این دستگاه‌ها، آموزش کافی ندیده باشند و یا اینکه در کاربری آنها سهل‌انگاری کنند، ممکن است در معرض خطر باشند. متأسفانه همه روزه شاهد گزارش‌هایی از وقوع حوادث کاری در صنایع مختلف هستیم که میشود تنها با ارائه آموزش‌های صحیح از وقوع آنها جلوگیری نماییم.
به منظور جلوگیری از وقوع حوادث و تلفات جانی و مالی در صنایع مختلف، بحث ایمنی فنی مطرح گردیده است.
ایمنی فنی متشکل از قوانین و دستورالعمل‌هایی است که معمولاً برای هر صنعت به طور جداگانه تهیه و تدوین می‌گردد.
بر طبق این قوانین بایستی تمامی دستگاه‌ها در خطوط تولید مقررات ایمنی را پاس کرده باشند و به صورت دوره‌ای مورد بازدید ایمنی فنی قرار بگیرند. چنین شرایطی باعث میشود تا عمر مفید دستگاه‌های موجود در خطوط تولید صنعتی افزایش یابد. به همین ترتیب میزان آگاهی تکنسین‌ها و مسئولان ایمنی نیز درباره این دستگاه‌ها بیشتر میشود.
این امر سبب میشود تا بتوان ارزیابی ریسک دقیق‌تری را انجام داد. از طرف دیگر تکنسین‌هایی که در حال کار با این دستگاه‌ها هستند، باید تمامی نکات کاربری ایمن با این دستگاه‌ها را فراگرفته باشند.
با طیف وسیع و متنوعی از کدهای پیچیده و استانداردهای سختگیرانه، درک کامل ایمنی فنی ممکن است دشوار باشد، چه رسد به اینکه به طور کامل به آن دست یابیم. با سخت‌تر شدن این مقررات، شرکت‌ها به یک چشم‌انداز نظارتی واضح و قابل درک نیاز دارند تا کارگران را ایمن نگه دارند و عملکرد خود را با آن مطابقت دهند.
ملاحظات ایمنی فنی فراتر از نگهداری ماشین آلات است. امروزه، شرکت‌ها موظف هستند از طریق رعایت مقررات مختلف ایمنی ماشین‌ها و ابزار، کدهای الکتریکی و استانداردهای روش‌های ایمن کار، اطمینان حاصل کنند که کارگران می‌توانند کار را به شیوه‌ای ایمن انجام دهند.
سیستم مدیریت HSE یا HSE-MS چیست؟
سیستم مدیریت HSE که آن را با HSE-MS می‌شناسند، یک الزام قانونی برای شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ است.
یک سیستم مدیریتی تضمین می‌کند که سیاست‌های گذاشته شده برای رعایت موارد ایمنی، به طور کامل اجرا شده باشند. مزایایی که برپایی یک سیستم مدیریت برای رعایت موارد ایمنی به دنبال دارد، بیشتر در حوزه تعهدات اخلاقی، مالی و حقوقی شرکت می‌چرخد.
رفاه کارکنان امری است که باید از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و این وظیفه کارفرمایان است که یک محیط کاری امن را برای آنها ایجاد کنند. در طرف مقابل یک سیستم مدیریت ایمنی از کارمندان نیز انتظار دارد که در حین کار، تمامی نکات و الزامات مربوط به رعایت موارد ایمنی را اجرا نمایند. با این کار سلامت و ایمنی خود و اطرافیان را به خطر نمی‌اندازد.
در نهایت پیروی از این قوانین به جلوگیری از ضررهای مالی چه از طرف شرکت و چه از طرف کارکنان کمک می‌کند.
علاوه بر آن، یک سیستم مدیریت HSE نیز نقش کلیدی در ارتقای پایداری محیطی ایفا می‌کند. شرکت‌ها همچنین باید اقداماتی را برای به حداقل رساندن اثرات منفی زیست‌محیطی و کاهش ردپای کربن با اطمینان از رعایت قوانین مربوطه در مورد جنبه‌های زیست‌محیطی عملیات تجاری انجام دهند.
در بیشتر موارد، استفاده از فناوری برای کمک به اطمینان از انطباق استاندارد یکی از بهترین روش‌هایی است که باید در نظر گرفته شود. استفاده از نرم‌افزار HSE برای ساده‌سازی فرایندها، استانداردها و استقرار پروتکل‌ها برای کارگران و مدیران ایمنی یک سازمان کلیدی است.
راهکارهایی برای اطمینان از اجرای موفقیت‌آمیز سیستم مدیریت HSE
اجرای شیوه‌های سیستم مدیریت HSE مستلزم داشتن عناصر کلیدی برای اطمینان از اجرای موفقیت آمیز و انطباق با مقررات است. در ادامه به برخی از این راهکارهای سیستم مدیریت HSE پرداخته‌ایم:
کنترل و ابلاغ اسناد ایمنی
سازمان‌ها باید یک سیستم قابل اعتماد و کارآمد برای توزیع آخرین پروتکل‌ها، استانداردهای ایمنی و سایر اسناد کلیدی برای ذی‌نفعان داشته باشند.
قراردادن پوسترها و سایر مواد ارتباطی ایمنی در مکان‌هایی که همه می‌توانند اغلب آنها را ببینند راهی برای تشویق آگاهی و تبعیت در میان کارکنان است. از سوی دیگر، استفاده از یک پلتفرم مبتنی بر فضای ابری برای ذخیره و دسترسی به کتابچه راهنمای سیستم مدیریت HSE سازمان شما نیز بسیار مؤثر است.
مدیریت ریسک HSE
یک سیستم مدیریت HSE موفق بر تجزیه‌وتحلیل و مدیریت ریسک برای ترویج فرهنگ ایمنی تمرکز می‌کند، نه اینکه فقط به مسائل و حوادثی که به وجود می‌آیند و اتفاق می‌افتد، رسیدگی کند.
این چتر وسیع همچنین می‌تواند شناسایی، ارزیابی و کنترل خطر را پوشش دهد. برای شناسایی مؤثر خطرات بالقوه HSE در محل کار، دانستن اینکه کارکنان در معرض چه نوع خطراتی در محیط کار هستند، به رهبران و مدیران HSE اجازه می‌دهد تا مراحل بعدی مانند مدیریت تغییرات و بهبود مستمر را تعیین کنند.
سیستم اسناد و مدارک
وقتی صحبت از حفظ یک سیستم مدیریت HSE کارآمد با ثبت سوابق خوب میشود، هیچ چیز بهتر از یک فرایند مدیریت صحیح نیست. این امر به نحوه مستندسازی و سازماندهی هر برنامه، خط مشی و مجموعه‌ای از استانداردها مربوط میشود.
زمانی که سازمان نیاز به انجام ممیزی‌های داخلی و نظارت منظم دارد، برای مدیران HSE آسان‌تر خواهد بود که بررسی کنند که آیا جزئیات گم شده، کمبود جلسات آموزشی و سایر مقررات کلیدی وجود دارد یا خیر.
نظارت و اندازه‌گیری دستورالعمل‌های HSE
تنظیم معیارهای عملکرد به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اثربخشی کنترل‌های ایمنی و نحوه اقدام کارگران برای حفظ امنیت خود و دیگران را بررسی و اندازه‌گیری کنند. برخی از نمونه‌های این معیارها عبارت‌اند از: نرخ آسیب زمان از دست رفته (LTIR)، نرخ کل حادثه (TCIR) و نرخ اصلاح تجربه (EMR). ایجاد چک لیست‌های استاندارد بازرسی ایمنی در بهینه سازی فرایند و کیفیت بازرسی‌های HSE بسیار مفید است. این کار به سازمان‌ها بینش و داده‌های مربوطه را در مورد نحوه عملکرد سیستم مدیریت HSE آنها می‌دهد.
انتصاب تیم HSE
یک تیم اختصاصی از رهبران، مدیران و اعضای HSE کلید اجرای هدفمند و مؤثرتر سیستم مدیریت HSE سازمان است. نقش آنها باید بر پیشگیری از حوادث و صدمات در محل کار متمرکز باشد.
مسئولیت‌پذیری نقش و تعهد رهبری
نقش ها و مسئولیت ها همراه با اهداف و مقاصد مدیریت و کارگران باید به وضوح مشخص شوند تا همه بتوانند درک روشنی از نقش های فردی و مسئولیت پذیری خود داشته باشند. این کار را می توان با نوشتن سیاست هایی که در توافق نامه های مکتوب مشخص شده اند، انجام داد.
به همین ترتیب، کارفرمایان نیز این صلاحیت را دارند که وظایف HSE کارگران را در شرح وظایف خود لحاظ کنند و در صورت لزوم اقدامات انضباطی را اجرا کنند.
بررسی منظم سیاست‌های HSE
توصیه میشود تا جلسات منظمی را برای بررسی سیاست‌های HSE طراحی شده ترتیب دهید. با این هدف که فرصت‌هایی برای مدیریت و کارکنان شرکت برای همکاری در بهبود سیستم ایجاد کنید.
آموزش پرسنل
آموزش سیستم مدیریت HSE با هدف آگاه نگه داشتن تیم ها و کارگران HSE، آماده و ظاهرنمودن آنها در رسیدگی به موقعیت‌های اضطراری و سایر خطرات HSE است. برخی از نمونه‌های برنامه‌های آموزشی شامل ایمنی آتش‌سوزی، کمک‌های اولیه و طرح تخلیه است.
مدیریت محیط زیست و اقلیم
سازمان‌ها مسئولیت دارند که تأثیر منفی خود بر محیط‌زیست را به حداقل برسانند. به همین ترتیب، ابتکاراتی نیز برای به حداکثر رساندن سهم مثبتشان با استفاده از انرژی تجدیدپذیر، کاهش انتشار کربن و جلوگیری از آلودگی ناشی از عملیات تجاری انجام شود. یک سیستم مدیریت HSE موفق باید شامل سیاست‌های روشنی برای هدایت کارگران، پرسنل ایمنی و سایر ذی‌نفعان باشد.
مزایای پیاده سازی سیستم مدیریت HSE
به عنوان یک صاحب کسب و کار، با پیاده سازی و اجرای مجدد یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت، از مزایای زیادی بهره‌مند می‌شوید. تمرکز بر سلامت و ایمنی نشان می‌دهد که شما به سازمان خود و ایمنی محل کار متعهد هستید. به طور کلی، کسب و کار خود را آسان‌تر و مؤثرتر مدیریت خواهید کرد و تعداد حوادث احتمالی (و هزینه‌های مربوط به اصلاح و بازیابی از این حوادث) را کاهش خواهید داد.
سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت می‌توانند بر کسب‌وکار شما از راه‌های متعدد، مستقیم و غیرمستقیم تأثیر مثبت بگذارند.
در اینجا چند نکته مثبت در پیاده‌سازی سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت وجود دارد:
افزایش رعایت قوانین و دستورالعمل‌های کاری
مهم نیست در چه صنعتی هستید، همیشه یک لیست طولانی از قوانین و مقرراتی وجود دارد که باید از آنها پیروی کنید. سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت به تلاش‌های شما برای رعایت استانداردهای صنعت خود و اجتناب از جریمه‌های سنگین کمک می‌کند. با رعایت مقررات ایمنی و بهداشت از شرایطی مانند بازرسی‌های ناموفق، شکایت و نارضایتی پرسنل و جریمه‌های سنگین اجتناب خواهید کرد.
بهره‌وری بالاتر
با رعایت مقررات ایمنی و بهداشت بهره‌وری کلی تیم شما افزایش می‌یابد. زیرا کارکنان شما آسیب‌ها و بیماری‌های کمتری را در حین کار متحمل می‌شوند و افزایش روحیه آنها نیز بهره‌وری را افزایش می‌دهد. ناگفته نماند که صدمات و بیماری‌های ناشی از کار هزینه زیادی را برای یک شرکت بر جای می‌گذارد.
با این حال، همه باید درک کنند که یک شرکت تنها زمانی می‌تواند پیشرفت کند که تمرکز اصلی آن بر سلامت کارکنان و کارمندانش باشد. فقدان ایمنی و پیامدهای آن بر مزیت بهره‌وری کوتاه‌مدت غلبه می‌کند، زیرا حوادث با هزینه‌های متعددی برای کارفرمایان همراه است.
از جمله: پرداخت غرامت، هزینه‌های پزشکی، جریمه‌های عدم رعایت دستورالعمل‌ها، هزینه‌های دادرسی، تلفات اموال و هزینه‌های غیرمستقیم.
سود بیشتر
سود بالاتر همیشه انگیزه‌ای برای اقدام است و پیاده‌سازی سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت بازدهی شرکت شما را به دلایل زیر افزایش می‌دهد:
- کاهش هزینه‌های آموزش جایگزین‌های موقت برای کارکنانی که در حال مداوا هستند.
- اجتناب از هزینه‌های مرتبط با جایگزینی یا تعمیر اموال آسیب‌دیده.
- حذف هزینه‌های بررسی علل حادثه.
- اجتناب از تأخیر برنامه‌های متوقف شده به دلیل حوادث.
بنابراین، اجرای برنامه‌های ایمنی و بهداشت برای پیشگیری از آسیب‌ها و بیماری‌های شغلی نه‌تنها کار درستی است، بلکه سودآورترین کار در بلند مدت است.
محافظت از کارکنان خود
اقدامات بهداشتی و ایمنی برتر از کارکنان شما در برابر طیف گسترده‌ای از تهدیدات و مشکلات محافظت می‌کند. مانند:
- اختلالات اسکلتی عضلانی.
- صدمات ناشی از لغزش و زمین‌خوردن و سقوط از ارتفاع.
- اثرات نویز و ارتعاش.
- آسم ناشی از موادی که باعث ایجاد آلرژی یا آسم میشود.
- بیماری‌های مرتبط با آزبست.
- بیماری های پوستی ناشی از کار.
افزایش رضایت کارکنان
مردم وقتی که شخص دیگری علاقه واقعی خود را به رفاه آنها نشان می‌دهد، خشنود و راضی می‌شوند و این شامل کارمندان با کارفرمایان نیز میشود. هنگامی که کارکنان متوجه می‌شوند که مدیران و رئیس آنها به سلامت و ایمنی آنها اهمیت می‌دهد، بهره‌وری و روحیه و نرخ حفظ کارکنان افزایش می‌یابد.
کارکنان ناراضی می‌توانند باعث رفتار نا ایمن در کار شوند. هنگامی که کارکنان از اصول ایمنی حمایت نمی‌کنند، کمتر به عملکرد خود در محل کار اهمیت می‌دهند. در چنین شرایطی ایمنی خود را به خطر می‌اندازند و تا جایی که از رشد شرکت جلوگیری میشود و مانع بهره‌وری می‌شوند.
ایجاد روابط‌عمومی مثبت برای کسب و کار شما
مسئولیت‌پذیری در قبال کارکنان خود با اجرای سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت، وجهه عمومی شما را بهبود می‌بخشد. در عین حال، کمبود حوادثی که توسط مطبوعات و شبکه های اجتماعی به صورت منفی منتشر میشود نیز به ایجاد و حفظ تصویر مثبت از کسب و کار شما کمک می‌کند.
کاهش حق بیمه
نشان‌دادن این امر که ریسک را به طور مؤثر کنترل می‌کنید ممکن است به کاهش حق بیمه شما کمک کند. کاهش هزینه‌های قیمت بیمه برای هر کسب‌وکاری مطلوب است زیرا در نظام دادخواهی امروزی حق بیمه بدون توجه به قیمت آن اجباری است. با داشتن بیمه می‌توانید ریسک‌هایی را که می‌تواند به کسب‌وکارتان آسیب بزند یا ورشکست شود، به اشخاص ثالث یعنی شرکت‌های بیمه منتقل کنید.
این واقعیت که کسب و کار شما دارای یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت است، شرکت‌های بیمه را مجبور می‌کند که حق بیمه شما را کاهش دهند. زیرا ثابت شده است که سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت هزینه‌های آسیب و بیماری را 20 تا 40 درصد کاهش می‌دهد.
تأمین مالی راحت‌تر
اگر می‌خواهید از بانک‌ها و سرمایه‌گذاران، کمک مالی به دست آورید، نشان دادن اینکه کسب‌وکارتان به خوبی مدیریت میشود، شانس شما را برای دریافت پول مورد نیاز افزایش می‌دهد.
جذب شرکای جدید در کسب و کار
سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت منجر به افزایش اعتماد به کسب و کار شما میشود و همکاری با شرکت‌های بزرگ‌تر و سازمان‌های دولتی را جلب می‌کند. نشان دادن اینکه سیستم‌های مدیریتی مؤثری دارید، شما را قادر می‌سازد تا باعث ارتقای شرکت خود شوید.
کاربرد HSE در صنایع مختلف
امروزه صنایع تولیدی مختلف از کارشناسان HSE برای کنترل ایمنی محیط کار بهره می‌برند. از جمله این صنایع می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
بزرگ‌ترین تقاضا برای کارشناسان و متخصصین ایمنی محیط، در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی است. به دلیل خطرات موجود در این صنایع، HSE متداول‌ترین مهارت برای کنترل و پیشگیری از حوادث غیرمترقبه است.
صنایع راه و ساختمان
بر طبق قوانین عمرانی کشور شرایطی وجود دارند اگر حجم کاری از یک حدی بیشتر و بزرگ‌تر باشد، نیاز به یک متخصص HSE وجود خواهد داشت. بر طبق مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان، اگر یک کارگاه ساختمانی ارتفاع بیشتر از ۱۸ متر از روی پی و یا بیش از ۳ هزار مترمربع زیربنا داشته باشد، بایستی شخصی ذی‌صلاح با عنوان کارشناسی ایمنی، بهداشت‌کار و حفاظت محیط‌زیست اجباری است.
در صنعت معدن
استخراج از معادن از هر نوع که باشند، همواره خطراتی را برای کارکنان به همراه دارد. شرایطی مانند خطر انفجار، کاهش سطح اکسیژن و همچنین خطر ریزش معدن از جمله خطراتی هستند که در بیشتر معادن استخراجی وجود دارند. برای کنترل و پیشگیری از وقوع چنین حوادثی، رعایت الزامات ایمنی، بهداشت‌کار و حفاظت محیط‌زیست، مورد الزام قرار می‌گیرد.
صنایع دیگری نیز وجود دارند که همگی در جهت حذف یا کاهش میزان خطرات حین کار، به رعایت قوانین ایمنی احتیاج پیدا می‌کنند. از جمله آنها می‌توان به صنایع فراوری فلزات مانند ذوب‌آهن و … اشاره نمود.
اهمیت HSE در مدیریت بحران چیست؟
مدیریت شرایط بحران یکی از وظایف و حوزه‌های کاری HSE است. زمانی که یک شرایط بحرانی رخ می‌دهد، مهم است که شرکت آمادگی لازم برای انجام واکنش‌های فوری و فعالانه داشته باشد.
وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، تنها چیزی که می‌خواهیم این است که مردم را نجات دهیم، از محیط‌زیست محافظت کنیم، دارایی‌ها را دست نخورده نگه داریم و از اعتبار شرکت خود محافظت کنیم. اگر بتوانیم این کار را انجام دهیم، ممکن است فرصتی برای تداوم کسب و کار خود داشته باشیم. برای حصول اطمینان از پاسخ کافی به موقعیت‌های بحرانی مختلف، برنامه ریزی سازمان یافته، رویه‌ها، مهارت ها و آموزش سازماندهی شده است.
برخی از اعضای یک تیم مدیریت اضطراری برای پاسخگویی مستقیم به حادثه سازماندهی شده‌اند. برخی برای رسیدگی به عواقب و برخی دیگر برای رسیدگی به تداوم کسب و کار شرکت سازماندهی شده‌اند.
به همین دلیل است که اکثر سازمان‌ها، تیم های مدیریت بحران معمولاً در 3 خط تقسیم می‌شوند:
- خط 3 (استراتژیک) موارد احتمالی تجاری را از دفتر مرکزی مدیریت می‌کند. مدیریت ارشد شرکت اهداف استراتژیک و الزامات HSE داخلی شرکت را تعیین می‌کنند و سیستم‌هایی را برای اطمینان از انطباق با مقررات و کاهش خطرات ایجاد می‌کند. این وظیفه مدیریت ارشد شرکت است که اطمینان حاصل کنند وسایل و منابع برای سطح تاکتیکی در دسترس باشد. مدیریت استراتژیک همچنین مسئول ارزیابی ریسک احتمالی تجاری شرکت‌ها یا سازمان‌ها است که خطرات و اقدامات کاهشی را برای شرکت شرح می‌دهد.
- خط 2 (تاکتیکی) عواقب حادثه را در بخش‌های رده پایین رسیدگی می‌کند. سطح تاکتیکی معمولاً توسط مدیر و متخصصان HSE شرکت انجام میشود. سطح تاکتیکی وضعیت ایمنی را اندازه‌گیری و تجزیه‌وتحلیل می‌کند و با انتخاب ابزارها و روش‌هایی برای بهبود سطح ایمنی تا رسیدن به اهداف موردنظر، اقدام می‌کند.
- خط 1 (عملیاتی) خود حادثه را به صورت محلی مدیریت می‌کند. با داشتن هر دو سطح استراتژیک و برنامه‌های تاکتیکی، سطح عملیاتی را می‌توان اجرا کرد. وظایف یک سایت HSE (عملیاتی) بررسی ایمنی روزانه در محل کار و انجام ارزیابی‌های ریسک عملیاتی است.
مهم‌ترین وظایف مهندس HSE (بهداشت حرفه‌ای) چیست؟
مهندسی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای وظیفه بررسی رعایت استانداردهای ایمنی در شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف را بر عهده دارد. آنها معمولاً باید گزارش این کار را به مدیریت ارائه داده و راهکارهایی را برای کاهش خطرات احتمالی پیشنهاد دهند. افراد بایستی آموزش کار با مواد و فرایندهای خطرناک را به کارکنان داده و همچنین میزان آگاهی کارکنان از این موارد را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند.
همچنین بایستی تجهیزات و امکانات ایمنی را به صورت مرتب از لحاظ رعایت استانداردهای ایمنی بازرسی کنند. در صورت وقوع حوادث ناگوار، بایستی پیگیر آسیب‌های وارده به کارکنان بوده و همچنین با ارزیابی علت وقوع حادثه، از رخ‌دادن مجدد آن پیشگیری کند.
مفاهیم مهم در اچ اس ای
در اینجا شما را با برخی مفاهیم و تعاریف رایج در ایمنی و بهداشت حرفه ای اشنا می کنیم.
- رویداد (Incident) به وقایعی گفته میشود که امکان تبدیل شدن به یک شرایط بالقوه و خطرناک که می‌تواند آسیب جانی و مالی و صدمات محیط زیستی را داشته باشد.
- حادثه: (Accident) یک رویداد و یا واقعه ناخواسته و ضرربار است که بر افراد، اموال و ماشین آلات آسیب وارد می‌کند. چنین امری می‌تواند باعث وارد شدن زیان های بزرگی به شرکت شود.
- شبه حادثه: (Near miss) رویدادی غیرمنتظره و خطرناک که ممکن بود تبدیل به یک حادثه بزرگ بشود، با این حال به خیر گذشته و تلفاتی ندارد. با این وجود، شرایط تبدیل‌شدن به یک حادثه بزرگ را داشته است.
- خطر: (HAZARD) شرایطی که امکان وارد نمودن آسیب به تجهیزات و نیروی انسانی را داشته است، اصطلاحاً شرایط خطرآفرین نامیده میشود.
- مخاطره: (DANGER) مخاطره شرایطی است که در صورت قرارگرفتن در آن، امکان آسیب به افراد و تجهیزات وجود دارد. می‌توان گفت که مخاطره یک مرحله بالاتر و پیشرفته‌تر از خطر است.
- ریسک: (Risk) ریسک را می‌توان احتمال رخ دادن یک حادثه یا شرایطی خاص نامید. هرچه ریسک یک خطر بالاتر باشد، امکان به وقوع پیوستن آن افزایش می‌یابد.
انواع شرایط در HSE
به طور کلی شرایط ممکن در hse پنج مدل مختلف را شامل میشود:
- عادی: شرایطی که در آن، همه چیز طبق برنامه و کنترل شده پیش می‌رود و فعالیت‌های شرکت روال عادی خود را می‌پیمایند.
- غیرعادی: شرایطی است که به‌مانند مدل قبلی کنترل شده و طبق برنامه است، با این وجود که یک کار خارج از روال عادی در آن انجام می‌گیرد.
- اضطراری: یک وضعیت ناگوار است که در یک مشکل سیستم رخ داده و اثر آن تا مدت ها باقی است.
- بحرانی: شرایطی است که در آن وقایع ناگواری در حجم انبوه رخ‌داده است. با این حال، هنوز توانایی کنترل اوضاع وجود داشته و قابل‌کنترل است.
- فاجعه: فاجعه زمانی اتفاق می‌افتد که برای نجات جان انسان‌های زیادی، مجبور می‌شویم جان تعدادی افراد را به خطر بیندازیم.
پلن و برنامه‌ریزی HSE چیست؟ و به چه صورت و توسط چه کسی انجام میشود؟
پلن و برنامه‌ریزی HSE شامل مجموعه اقداماتی است که در جهت کنترل روند کاری شرکت و همچنین حفظ سلامت کارکنان است. در یک پلن و برنامه ایمنی و بهداشت محیط کار، شرایط بالقوه خطرساز را ارزیابی نموده و برای رفع آنها اقدامات لازم را اولویت‌بندی می‌کنیم. این برنامه بایستی در سطوح رده‌بالای شرکتی طراحی گردیده و در جهت اجرا به رده‌های پایین‌تر ارجاع گردد.
سخن پایان
ایمنی، بهداشت محیط کار و محیط زیست علمی بسیار ارزشمند با خدماتی مفید بوده که در جهت کاهش خطرات و صدمات تلاش می‌کند. HSE در محیط‌های صنعتی بسیار حائز اهمیت بوده و نیاز است تا یک سیستم مدیریت ایمنی در هر شرکتی طراحی شده تا در مواقع بحران اقدامات لازم و حیاتی در سریع ترین زمان ممکن صورت بگیرد.
ممنون از سایت فوق العادتون
خواهش می‌کنیم. خوشحالیم که برای شما مفید واقع شده است.