۰ تا ۱۰۰ ایمنی در کارگاه ساختمانی: تا چه میزان لازم است؟

تعریف ایمنی در کارگاه ساختمانی

به طور کلی ایمنی یعنی دور بودن از خطر. ایمنی در کارگاه ساختمانی به معنای به‌کار‌گیری اصول و قوانینی است که امنیت کارکنان، تجهیزات و ساختمان را در یک کارگاه ساختمانی حفظ می‌کند. بسیاری از مراحل ساختمان سازی از جمله کار در ارتفاع، گودبرداری و تخریب از جمله فعالیت‌های پرخطر حرفه‌ای به شمار می‌روند. افزایش آمار مرگ و میر کارکنان ساختمان‌سازی در دهه‌های اخیر، رعایت ایمنی را به عنوان یکی از تدابیر ضروری در کارگاه‌های ساختمانی تبدیل کرده‌است.

موضوع بهداشت و ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی (Health and safety environment) به مجموعه اقدامات و قواعدی اطلاق می‌شود که برای کاهش خطر و آسیب به کارکنان، تجهیزات و دارایی‌های یک کارگاه ساختمانی به اجراء گذاشته می‌شوند.

در همین راستا دولت‌ها برای صدور مجوزهای مربوط به ساخت و ساز، بر رعایت مقررات مربوط به ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی نظارت می‌کنند. در نتیجه دو بعد فنی و حقوقی در مورد رعایت مقررات ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی وجود دارد که در ادامه ذیل دو بخش به بررسی آن خواهیم پرداخت.

 

مقررات فنی ایمنی در ایمنی در کارگاه ساختمانی

همانطور که اشاره شد کلمه hsc مخفف health and safety environment و به معنای بهداشت و ایمنی در کارگاه ساختمانی می‌باشد. این سیستم مجموعه‌ای از فرایندهای علمی و عملی را شامل می‌شود که مدیران فضای کارگاهی می‌بایست آن را رعایت کرده و دولت بر آن نظارت داشته باشد. به طور کلی شرایط و اعمالی که در محیط کار به وقوع می‌پیوندد، به دو گروه «ایمن» و «نا ایمن» تقسیم می‌شوند.

شرایط ناایمن عبارتند از: استفاده نامناسب از ماشین‌‌آلات کارگاهی، استفاده از تجهیزات نامناسب یا معیوب، فقدان سازه‌های حفاظتی در مورد تجهیزات و ابزارآلات ثابت و متحرک، نواقص الکترونیکی، داربست نامناسب، نقص در سیستم، نشت روغن، مواد قابل اشتعال، مواد شیمیایی و گازها، گرد و غبار، دمای کم یا زیاد، سر و صدا، روشنایی نامناسب، گودال، وجود زباله و نخاله، پراکندگی ضایعات ناشی از کار.

اعمال ناایمن نیز عبارتند از: عدم استفاده از وسایل حفاظت فردی، قدم زدن و ایستادن زیر بار معلق، وجود تجهیزات برق‌دار در مجاورت شخص، وجود تجهیزات متحرک در مجاورت شخص، اعمال نیروی بیش از حد، عدم برقراری سیستم مجوز کار، عدم تجهیز کارگاه ساختمانی به سرویس بهداشتی، آتش سوزی، آلودگی آب و خاک، خارج از سرویس بودن تجهیزات ایمنی و آتش نشانی، سیگار کشیدن در محیط کار و … .

 

مسئولیت فراهم کردن بهداشت و ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی با کیست؟

در حقوق ایران مطابق با مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان، تامین ایمنی، بهداشت کار و حفاظت از محیط زیست، برای عوامل کارگاهی از قبیل کارفرما، کارگر، مدیر عامل و … وظایف و مسئولیت‌هایی در زمینه با رعایت بهداشت و ایمنی در محیط کار تعیین شده‌است. علاوه بر این مطابق با قانون کار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1337 و اصلاحات بعدی آن، مقررات گوناگونی برای حفظ کارکنان و تجهیزات در برابر خطرهای محیط کار تعیین شده‌است. برای مثال کارفرما مکلف است کارگران و تجهیزات کار را در برابر انواع آسیب‌های ناشی از کار بیمه کند.

 

کارفرما

کارفرما شخص حقیقی یا حقوقی خاصی است که مسئولیت ساخت و ساز با او می‌باشد. در بسیاری از موارد کارفرما، شخص مالک ملک است. همچنین ممکن است به موجب یک قرارداد پیمانکاری یا قرارداد پیش فروش ساختمان، مالک ملک مسئولیت ساخت و ساز را به یک شخص یا شرکت پیمانکار بسپارد. کارفرما طرف قرارداد کارگر است و مسئولیت پرداخت حقوق و مزایای کاری کارگر بر عهده او قرار دارد.

طبق قانون کار، کارفرما مکلف است کارگر را در برابر کلیه حوادث و خطراتی که ممکن است در فضای کار بروز یابد، بیمه کند. مطابق با قانون مذکور میان کارفرما و کارگر باید «قرارداد کار» منعقد شود. چنانچه کارفرمایی بدون انعقاد قرارداد کار، کارگر یا کارگرانی را به کار بگمارد، مرتکب تخلف شده و به مجازات جریمه نقدی محکوم می‌گردد. در این صورت اگر در نتیجه بروز حادثه‌ای کارگر آسیب ببیند یا خدای ناکرده فوت کند، مسئولیت پرداخت دیه و جبران خسارات او به عهده شخص کارفرما خواهد بود.

بر مبنای مقررات ملی ساختمان، کارفرما مکلف است کلیه تجهیزات مورد نیاز برای حفظ ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی را در محیط کارگاه فراهم آورد. تجهیزات ایمنی فردی مثل کلاه ایمنی، لباس کار و …، تجهیزات آتش نشانی از جمله کپسول‌های آتش نشانی و … باید توسط کارفرما در محیط کار فراهم آید. مهندس ناظر شهرداری هنگام صدور جواز ساخت برای ملک، باید وجود تجهیزات ایمنی را احراز نماید.

در عمل کارفرمایان تمایل اندکی برای فراهم آوردن این تجهیزات و رعایت مقررات مربوط به آن دارند. چنانچه مهندس ناظر شهرداری بدون احراز وجود تجهیزات ایمنی، مجوز ساخت و پایان کار را صادر کند، مرتکب تخلف شده و ممکن است به پرداخت جزای نقدی و یا حتی انفصال از خدمت محکوم شود.

 

کارگر

همانطور که اشاره شد کارگر کسی است که در ازای انجام کار برای کارفرما، دستمزد دریافت می‌کند. کارگر نیز همانند کارفرما مکلف به رعایت تمام مقررات ملی ساختمان، تامین ایمنی، بهداشت کار و حفاظت از محیط زیست می‌باشد.

چنانچه کارگر در رابطه با رعایت نکات ایمنی مثل استفاده از کلاه و کفش ایمنی دچار تخلف شود، با او نیز مطابق با مقررات انتظامی موجود برخورد می‌شود. در بسیاری از موارد ممکن است شخص کارگر به دلیل ارتکاب یکی از جرایم، مورد پیگرد کیفری و یا حقوقی قرار گیرد.

مطابق با قانون کار کلیه کسانی که می‌خواهند نسبت به برقراری و تاسیس محیط‌های کارگاهی ساختمانی مبادرت نمایند، در ابتدا باید نقشه کار خود و طرح‌های مورد نظر را در زمینه حفاظت و بهداشت کار برای تایید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال نمایند. وزارت مزبور مکلف است ظرف مدت یک ماه نظرات خود را در خصوص تاسیس کارگاه به متقاضی اعلام نماید.

در راستای حفظ ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی کارفرمایان مطابق با قانون کار مکلف به آموزش اصول و نکات ایمنی پیش از شروع به کار و در حین آن به کارگران می‌باشند. علاوه بر این کارفرمایان کارگاه‌هایی که در معرض بروز بیماری‌های ناشی از کار قرار دارند باید برای کلیه کارگران مجموعه، پرونده پزشکی تشکیل دهند. همچنین کارفرمایان کارگاه‌های مزبور مکلفند حداقل سالی یک بار کارگران مجموعه را مورد معاینات پزشکی قرار دهند.

 

مجری(سازنده)

مجری یا سازنده شخصی حقیقی یا حقوقی است، که دارای پروانه ساخت و ساز از وزارت راه و شهرسازی بوده و با صاحبان کار قراردادهای همسانسازی منعقد می‌کند. مجری مکلف است اجرای عملیات ساختمانی را مطابق با مقررات و اصول ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی پیگیری کند.

 

ناظر

مطابق با آیین‌نامه حفاظتی ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی، مهندس‌های ساختمانی باید بر اجرای مقررات حفاظتی در کارگاه‌های ساختمانی نظارت داشته باشند.

بر مبنای آیین‌نامه مذکور مهندسان ناظر ساختمان در صورت وجود تخلفی که منجر به لغو صدور جواز ساخت می‌شود، باید بلافاصله مراتب را همراه با دستورالعمل‌ها و راهنمایی‌های لازم به صورت کتبی به کارفرما یا کارفرمایان مربوطه اطلاع دهند. مهندسان ناظر باید رونوشت گزارش مذکور را به اداره کار و امور اجتماعی و واحد صدور پروانه ساختمان ارسال نماید.

 

نقش دولت در رعایت ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی

به طور کلی در روابط میان کارگر و کارفرما و حفظ اصول ایمنی کارگاه ساختمانی، دولت نقش نظارتی بر عهده دارد. در هنگام صدور مجوز‌های مربوط به تاسیس کارگاه ساختمانی، مامورین وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی، شهرداری و … باید محل کارگاه را مورد بازرسی قرار دهند. بازرسان باید در گزارش خود وجود یا فقدان تجهیزات و تاسیسات ایمنی را درج نمایند.

علاوه بر نقش نظارتی، در بسیاری از موارد دولت یا یک اداره دولتی برای جبران خسارات حوادث ناشی از کار یا پرداخت مستمری به بازماندگان و … مسئولیت دارد.

دولت همچنین نقش رفع اختلافات میان کارگر و کارفرما را به عهده دارد. در همین راستا مطابق با قانون کار جمهوری اسلامی، هیات‌های حل اختلاف بین کارگر و کارفرما در سطوح مختلف ایجاد گردیده است.

رفع اختلاف میان کارگر و کارفرما اصولاً در صلاحیت هیات‌های حل اختلافات کارگر و کارفرما قرار دارد. هیات‌های مذکور با عضویت نمایندگان کارگران، نمایندگان کارفرمایان و نماینده دولت تشکیل می‌شوند.

هیات حل اختلاف مکلف است مطابق با قانون کار، به موضوع اختلاف رسیدگی کرده و حکم مقتضی را صادر کند. چنانچه ارتکاب تخلف توسط کارفرما یا کارگر برای هیات حل اختلاف محرز گردد، این هیات می‌تواند حکم به جبران خسارت و پرداخت جریمه را نیز صادر کند.

 

مهمترین تجهیزات و تاسیسات حفاظت فردی در حفظ ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی

همانطور که اشاره شد تجهیزات حفاظت فردی از مهمترین ملزومات مورد نیاز برای حفظ ایمنی کارگاه‌های ساختمانی می‌باشد. از همین رو در ادامه معرفی برخی از مهمترین این تجهیزات خواهیم پرداخت:

 

کلاه ایمنی

کلاه ایمنی، از ضروری‌ترین تجهیزات انفرادی برای حضور در کارگاه‌های ساختمانی و ایمنی در کارگاه ساختمانی به شمار می‌رود. با توجه به حساسیت سر و قرار گرفتن اعضای حیاتی مثل مغز در آن و احتمال برخورد موانع با سر در محیط کار، استفاده از کلاه ایمنی برای همه افرادی که در محیط کار تردد دارند، امری الزامی است.

مطابق با آمار ارائه شده به وسیله سازمان جهانی کار، حدود 10 درصد از خسارات انسانی ناشی از حوادث کار به دلیل برخورد جسم سخت با ناحیه سر بروز یافته است. کلاه ایمنی باید دارای بدنه مقاومی باشد تا در برابر اجسام سخت از هم نگسلد. در استفاده از کلاه ایمنی باید به این موارد توجه داشت: وزن کلاه ایمنی و کلاف آن نباید از 400 گرم تجاوز کند.

در صورتی که بخش داخلی کلاه دچار فرسودگی شده باشد، باید کلاه تعویض گردد. وسایل ایمنی و کاری مثل چراغ قوه و … که بر روی کلاه نصب می‌شوند باید در جای درست قرار گرفته و به درستی نصب گردند.

 

ماسک تنفسی حفاظتی

این ماسک برای جلوگیری از ورود آلاینده‌های شیمیایی و انواع گازها به مجاری تنفسی استفاده می‌شود. ماسک تنفسی حفاظتی از بخش‌های گوناگونی تشکیل می‌شود. فیلتر یکی از بخش‌های این ماسک است که باید به صورت مرتب تعویض شود.

ماسک تنفسی باید به گونه‌ای بر روی صورت قرار بگیرد که منفذی برای ورود گازهای شیمیایی و آلاینده‌ها به داخل ماسک وجود نداشته باشد. ماسک‌های تنفسی را در مواقعی که از آنها استفاده نمی‌شود، باید در محفظه‌های دربسته نگهداری شود. وزن ماسک تنفسی به همراه فیلتر آن نباید بیشتر از 500 گرم باشد. ماسک‌های تنفسی و فیلترهای آن باید دارای تاریخ تولید و انقضاء باشند.

شست و شوی ماسک‌های تنفسی باید مطابق با دستورالعمل‌های صادر شده توسط شرکت تولیدکننده ماسک انجام گیرد. نوع فیلتری که در ماسک تنفسی به کار می‌رود، باید متناسب با گازها و آلاینده‌های موجود در محل کار باشد.

 

کفش، پوتین و چکمه حفاظتی

کفش و پوتین حفاظتی کفشی است که پا را در محیط‌های کاری در برابر آسیب و صدمه حفظ می‌کند. گتر نیز یکی از انواع تجهیزات حفاظتی است که فاصله بین روی کفش تا لبه شلوار را می‌پوشاند.

چکمه و نیم چکمه نیز نوعی کفش هستند که برای حفاظت از پای کارگران از ورود گل و لای و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. کفش و پوتین ایمنی و استاندارد باید برای کلیه کارگرانی که در معرض خطر برخورد با اجسام سخت، داغ، برنده، سمی و … قرار دارد مورد استفاده قرار گیرد.

همچنین برای کارگرانی که در معرض نیروی برق و الکتریسیته قرار دارند، باید کفش و پوتین عایق در برابر الکتریسیته فراهم گردد.

 

نکات حقوقی تکمیلی در خصوص ایمنی کارگاه‌های ساختمانی

در خصوص ایمنی کارگاه‌های ساختمانی باید به نکات حقوقی زیر توجه داشت:

• در صورتی که ثابت شود شخص کارفرما یا کارگر به صورت عمدی از تجهیزات ایمنی کارگاه‌های ساختمانی استفاده نکرده است، ممکن است مرتکب یکی از جرایم و جنایات شود. برای مثال اگر در دادگاه کیفری ثابت شود کارفرما به قصد قتل کارگر، سیستم حفاظتی و ایمنی را از کار انداخته است، مطابق با قوانین جزایی با شخص کارفرما برخورد خواهد شد و در نتیجه ممکن است کارفرما به قصاص محکوم شود.
• در صورتی که هیات‌های حل اختلاف کارگر و کارفرما در خصوص مورد حکم صادر کنند، می‌توان به این حکم در دیوان عدالت اداری اعتراض کرد. برای رسیدگی به این اعتراض در دیوان عدالت اداری باید دادخواست حقوقی تنظیم کرد. به طور کلی توصیه می‌شود پیش از انجام هر اقدامی در رابطه با شکایات مربوط به ایمنی کارگاه‌های ساختمانی با یک وکیل مشاوره حقوقی داشته باشید.
• مطابق با قانون کار اگر میان کارگر و کارفرما قرارداد کار منعقد نشده‌ باشد هم، الزامات قرارداد کار مثل حداقل حقوق باید رعایت شود. چنانچه ثابت شود مهندس ناظر یا سایر بازرسان کارگاه‌های ساختمانی از اعلام تخلفات کارفرما یا کارگر خودداری نموده‌اند، مرتکب تخلف شده‌اند. رسیدگی به این تخلف در هیات‌های رسیدگی به تخلفات انتظامی به عمل می‌آید.

 

ایمنی کارگاه‌ ساختمانی توسط گروه تخصصی آفاق

شرکت آفاق، ارائه دهندهٔ خدمات ایمنی در محیط کار، با داشتن کارشناسانی مجرب و ممتاز، سعی در پیشبرد اصول اصلی ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی نموده‌اند. آنالیز و تحلیل محیط کار و ارائهٔ خدمات ارزیابی ریسک با توجه به نوع محیط کاری، تنها قسمتی کوچک از ارائه خدمات HSE در محیط کار توسط شرکت آفاق می‌باشد.

برای مشاوره رایگان با کارشناسان ما، با شمارهٔ ۰۹۳۹۵۶۳۲۱۲۱ تماس حاصل فرمایید.