عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار (اصول ارگونومی در محیط کار)

مقدمه اصول ارگونومی در محیط کار

ارگونومی یا علم تناسب، علمی است که به مطالعه رابطه بین انسان و محیط می‌پردازد. هدف ارگونومی این است که ابزارها، تجهیزات، محیط کار، سیستم‌ها و محصولات را طوری طراحی کند که با نیازهای فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی انسان سازگاری داشته باشد.
در این متن به بررسی عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار می پردازیم. تا انتهای متن ما را همراهی کنید تا موضوعات مختلف در رابطه با ارگونومی را بررسی نماییم.

 

تعریف ارگونومی

ارگونومی در طراحی و بهبود عواملی مانند ظرفیت فیزیکی انسان، ظرفیت حافظه، استفاده از دانش، ارتباطات بین انسان و سیستم‌ها، اطلاعات نمایش داده شده توسط سیستم‌ها، مکان‌گذاری اجزا، بهبود کیفیت نیروهای کاری و استفاده از فناوری‌های جدید تاکید می‌کند.

ارگونومی از اصول طراحی مرتبط با ساختار کاربری، رابطه فیزیولوژیکی، نیازهای افراد جامعه و آداب و رسوم آن‌ها نیز بهره می‌برد.
از سوی دیگر ارگونومی نقش مهمی در بهینه‌سازی عملکرد، کارایی سیستم‌ها و فرآیندها نیز دارد. در نهایت این فرایند به منجر بهبود عملکرد و کیفیت زندگی انسان‌ها می‌شود.

 

اجزای ارگونومی

همانطور که اشاره شد ارگونومی علمی است که به بررسی ارتباط میان انسان و محیط کار، تاثیر طراحی صحیح محصولات، تاثیر فضاهای کاری بر رفتار و بهره‌وری انسان می‌پردازد.
بررسی عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار موضوع بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود.

اجزای اصلی ارگونومی عبارتند از:

• تطبیق، وضعیت نشسته و حرکات بدنی در طول انجام وظایف.
• طراحی وسایل، ابزارهای کاری و ماشین‌آلات برای مطابقت با توانایی ها و اندام های انسان.
• طراحی صحیح ایستگاه کار، محل قرار گیری ابزارها و وسایل لازم.
• استفاده از تکنولوژی، ابزارهای هوشمند و راهکارهای نوین در بهبود کیفیت زندگی، کاهش خستگی و تنش‌ها.
• بررسی و ارزیابی نقاط ضعف و نقاط قوت محیط کار و ایجاد تغییرات لازم برای بهبود آن‌ها.
• اندازه‌گیری و کنترل عوامل جغرافیایی (نور، صدا، دما و رطوبت) در محیط کار.
• علم روانشناسی کاربردی برای بررسی تاثیر محیط کار روی رفتار و روحیه کارکنان.
• آموزش و آگاهی‌بخشی به کارکنان درباره اصول ارگونومیک و بهره‌وری بهتر از محیط کار.

 

هدف از شناسایی عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار

هدف از شناسایی عوامل زیان آور ارگونومیک، شناسایی و تحلیل عواملی است که می‌توانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در مشکلات تاثیرگذار باشند. با شناسایی این عوامل می‌توان اقداماتی را برای کاهش یا از بین بردن آن‌ها اتخاذ کرد تا تغییر مثبتی در شرایط کاری و رفاه کارکنان حاصل شود. این هدف به منظور افزایش ایمنی، بهبود کارایی و راحتی کارکنان در محیط کار تعیین می‌شود.
عوامل زیان آور ارگونومیک عموما به انسان ضربه می‌زنند. این عوامل شامل ویژگی‌های فیزیکی محیط کار، صحنه‌ها، وظایف کاری، تجهیزات، ابزارها و سیستم‌ها هستند.

برخی از عوامل زیان آور ارگونومیک عبارتند از:

• لرزش و ارتعاش: لرزش و ارتعاش در محیط کار می‌تواند بر روی عضلات و اسکلت انسان تاثیر بگذارد و آسیب‌هایی مانند استرس‌ و ایجاد خستگی ناشی از کار را ایجاد کند.
• نیروی فشاری: نیروی فشاری یا نیروی برشی بر روی بدن انسان (نیروهای استاتیک و دینامیک)، می‌تواند عوارض جدی مانند آسیب به عضلات، استخوان‌ها و ستون فقرات را به همراه داشته باشد.
• حرکت و چرخه‌کاری: ساختار کار و توزیع فعالیت‌ها ممکن است موجب خستگی، کاهش توانایی و افزایش خطاها شود، برای مثال انجام کارهای تکراری یا انجام کارهایی با فشار زیاد بر روی یک بخش خاص از بدن، ممکن است منجر به صدمات ارگونومیکی شود.

محیط نور پردازی

نورهای ناکافی و نورهای خیره کننده می‌توانند بر روی دید و فعالیت‌های تکنیکی تاثیر گذاشته و عوارضی مانند خستگی چشم و کاهش توانایی بینایی را ایجاد کنند.
دمای محیط: دمای ناشناخته، دمای بسیار سرد، دمای بسیار گرم و تفاوت دمای بین محیط‌ می‌تواند بر روی راحتی و عملکرد کارکنان تاثیر بگذارد و منجر به استرس، خستگی و عدم تمرکز شود.
طراحی نامناسب تجهیزات بدون در نظر گرفتن اندازه بدن انسان، می‌تواند باعث افزایش خطرات برای کارکنان شود.
موارد ذکر شده نمونه‌ای از عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار می‌باشند.

هدف اصلی شناسایی عوامل زیان آور ارگونومیک، شناسایی این عوامل است تا از طریق طراحی و تنظیمات مناسب محیط کار، بتوان آسیب‌ها و مشکلات ارگونومیک را کاهش و شرایط مناسبی برای کارکنان ایجاد کرد. این پیشرفت‌ها می‌توانند بهبود عملکرد، کاهش استرس، افزایش راحتی، ایمنی کارکنان و بهبود کیفیت در سازمان را به همراه داشته باشند.

 

ارزیابی ارگونومی در محیط کار از نظر فیزیکی

ارزیابی ارگونومی در محیط کار، به ارزیابی و پژوهش در مورد تاثیرات فیزیکی محیط کار بر کارکنان می پردازد. این ارزیابی به منظور بهبود شرایط کار، افزایش راحتی و عملکرد کارکنان انجام می‌شود.

برخی از عوامل فیزیکی که بر ارگونومی محیط کار تاثیر می‌گذارند عبارتند از:

1. نورپردازی: نور مناسب در محیط کار از اهمیت بالایی برخوردار است. نور قوی یا ضعیف می‌تواند به چشم کارکنان آسیب برساند یا منجر به خستگی و افزایش خطاهای کاری شود. بنابراین، نورپردازی مناسب و همچنین استفاده از نورهای طبیعی در محیط کار بسیار مهم است.
2. دما و رطوبت: دمای مناسب و رطوبت محیط کار نقش مهمی در راحتی و کارایی کارکنان دارد. دمای بسیار بالا یا پایین می‌تواند سبب عدم تمرکز و خستگی شود. رطوبت بالا می‌تواند باعث ایجاد احساس ناخوشایند در حین کار شود بنابراین، حفظ دمای مناسب و رطوبت در محیط کار بسیار مهم است.
3. صدا: صداهای بلند و مشکلات صوتی می‌توانند موجب کاهش توجه و کاهش کارایی کارکنان شوند از این رو، استفاده از تجهیزات کنترل صدا و همچنین ارائه فضای مناسب برای کم کردن نویزها بسیار مهم است.
4. فضا و ابعاد: ابعاد مناسب فضای کار، محل دستگاه‌ها و تجهیزات می‌تواند راحتی کار و جابجایی آسان را تضمین کند. فضای محدود و بیش از حد می‌تواند منجر به مشکلات فیزیکی کارکنان شود لذا، توجه به فضا و ابعاد در طراحی محیط کار بسیار مهم است.
   با بررسی عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار و تحلیل آن‌ها به نکات مهمی پی می‌بریم.

ارزیابی ارگونومی در محیط کار از نظر فیزیولوژیکی

ارزیابی ارگونومی در محیط کار به بررسی و ارزیابی تطبیق میان محیط کار و توانایی فیزیولوژیکی انسان می‌پردازد. هدف ارزیابی ارگونومی از نظر فیزیولوژیکی، ارتقاء سلامت، رفاه کارکنان، کاهش خطرات و آسیب‌های ناشی از عدم تطبیق درست بین فعالیت‌های فیزیکی و محیط کار است.

ارگونومی فیزیولوژیکی شامل مولفه‌های زیر است:

1. بررسی واکنش بدن به فعالیت‌ها:
   در این بخش نیازمندی‌های فیزیولوژیکی کارکنان به صورت دقیق بررسی می‌شود. به عنوان مثال بررسی سطح استرس، ضربان قلب، دمای بدن و میزان تعرق در طول یک فعالیت خاص می‌تواند نشان‌دهنده نیازمندی‌های فیزیولوژیکی فرد در آن عملکرد باشد.
2. اندازه‌گیری و توزیع اتصالات بدن:
   در این بخش نحوه قرارگیری و توزیع صحیح اعضای بدن در حین انجام فعالیت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. بررسی استقامت عضلات، نحوه قرارگیری عناصر بدنی و توزیع وزن در نقاط اتصال می‌تواند در طراحی محیط کار مناسب باشد.
3. بررسی نیاز به استراحت:
   استراحت مناسب در طول روز برای حفظ سلامت و عملکرد مناسب بسیار مهم است. در این بخش مقدار و فاصله استراحت‌هایی که کارکنان نیاز دارند بررسی می‌شود. میزان فراوانی و مدت زمان استراحت‌ها در طول روز با توجه به نیازهای فیزیولوژیکی کارکنان مشخص می‌شود.
4. بررسی ارتباط میان کارکرد فیزیولوژیکی و عملکرد شغلی:
   در این فرایند ارتباط بین فعالیت‌های فیزیولوژیکی فرد و عملکرد در شغل مورد بررسی قرار می‌گیرد. ممکن است برخی از فعالیت‌ها باعث کاهش عملکرد فرد شود که لازم است تا جای ممکن به حداقل رسانده شوند.

با توجه به بررسی و ارزیابی این مولفه‌ها، محیط کار می‌تواند بهبود یابد و باعث افزایش رضایت و عملکرد کارمندان شود. همچنین، آسیب‌ها و خطرات جسمانی ناشی از فعالیت‌های نادرست در محیط کار قابل پیشگیری خواهند شد.

 

ارزیابی ارگونومی در محیط کار از نظر روانی

ارزیابی ارگونومی در محیط کار به بررسی تاثیر محیط کار بر روان و روحیه کارکنان می‌پردازد. این ارزیابی به منظور بهبود شرایط کار و کاهش رویکرد‌های منفی بر روی روان و روحیه کارکنان انجام می‌شود.

با بررسی عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار می‌توان اطلاعات مهمی را کسب کرد.

در ارزیابی ارگونومی روانی، بازخوردهای کارکنان جمع‌آوری و عواملی که در ایجاد استرس، اضطراب و افسردگی نقش دارند، شناسایی می‌شوند. این شناسایی می‌تواند به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم صورت پذیرد. در روش مستقیم، از پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌ها جهت جمع‌آوری عوامل و نیازهای روانی کارکنان استفاده می شود. در روش غیرمستقیم، داده‌های قابل مشاهده مانند غیبت و ترک کار کارکنان عوامل روانی را نشان می‌دهد.

با تحلیل نتایج ارزیابی، عواملی که روان و روحیه کارکنان را تحت تاثیر قرار می‌دهند، شناسایی می‌شوند سپس برنامه‌های خاص برای ارتقای شرایط کار از نظر روانی و روحیه کارکنان طراحی می‌شوند. این برنامه‌ها ممکن است شامل تغییرات در ساختار سازمانی، سیاست‌ها، فرآیندهای کاری، ارتقاء مهارت‌های فردی و افزایش آگاهی درباره سلامت روان باشد.

انجام ارزیابی ارگونومی از نظر روانی در محیط کار از مزایای زیادی برخوردار است. این ارزیابی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا برنامه‌های مناسبی برای بهبود شرایط کار کارکنان اجرا کنند. در نتیجه این فرایند باعث بهبود رضایت کارکنان، کاهش غیبت، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های مرتبط با کارکنان می‌شود.

شایان ذکر است ارزیابی ارگونومی روانی راهی برای ارتقای محیط کار سالم است که تأثیر مثبتی بر روحیه و عملکرد کارکنان دارد.

در نظر داشته باشید که عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار تاثیر زیادی در روند کار کارکنان دارند.

 

انواع عوامل زیان آور ارگونومیک

عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار گروهی به گونه‌ای هستند که در محیط کار تاثیر منفی بر سلامت و راحتی کارکنان ایجاد می‌کنند.
برخی از اصلی‌ترین عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار عبارتند از:

1. تنوع شغلی ناکافی: این فرایند ممکن است به دلیل انجام مکرر وظایف مشابه، استفاده از ابزارها و تجهیزات نامناسب باشد. این امر می‌تواند منجر به مشکلات عضلانی- اسکلتی، خستگی و کاهش عملکرد شغلی شود.
2. صندلی نامناسب: صندلی‌های نامناسب و بسیار سخت یا بسیار نرم می‌توانند به قسمت‌هایی از بدن فشار زیادی وارد کنند، مثلا فشار بیش از حد بر روی کمر و کمربند.
3. ابزارها و تجهیزات نامناسب: استفاده از ابزارها و تجهیزات نامناسب، مانند دسته‌های بزرگ، کیفیت پایین ابزارها و وجود وسایل غیرضروری در محیط کار می‌تواند موجب ایجاد ضعف‌ و عوارض در عضلات و ارگان‌ها شود.
4. وضعیت‌های فیزیکی غیرطبیعی: ضعف در نورپردازی، نظم محیطی کم، دما و رطوبت نامناسب، وجود صداها و لرزش‌های مزاحم می‌تواند ارتباط مستقیمی با مشکلات سلامت و راحتی کارکنان داشته باشد.
5. فشارهای روانی: شیوه‌های سازمانی نامطلوب و کنترل ناکافی روانی از جمله عواملی هستند که می‌توانند باعث فشار روانی و استرس در محیط کار شوند و در نتیجه روی سلامت کارکنان تاثیر منفی داشته باشند.

این موارد فقط چند نمونه از عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار هستند که در صورت عدم توجه به آن‌ها ممکن است بر سلامت و راحتی کارکنان تاثیر منفی داشته باشند. بطور کلی، هدف ارگونومیک بر طراحی محیط کار به نحوی است که به سلامت و راحتی افراد در انجام وظایفشان کمک کند و عوامل زیان آور ارگونومیک را کاهش دهد.

بررسی بیشتر ارگونومی

در ادامه متن به بررسی انواع عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار بیشتر می‌پردازیم:

• حرکات وضعی: برخی از وظایف کاری می‌توانند ناگهانی، نامناسب یا بی‌حساب باشند که باعث ایجاد فشار و تنش در عضلات، مفاصل و رباط ها می‌شود. به عنوان مثال، بلند کردن اشیا سنگین از زمین، خم شدن برای جمع‌کردن وسایل از روی زمین یا نشستن طولانی به دلیل نقش روزمره.
• تنظیمات ارتفاع: در واقع کار در ارتفاع‌های غیرمعمول می‌تواند باعث شدت زیاد در مفاصل و عضلات شود. به اینصورت که میز کار برای کارکنان بلندقامت خیلی کوتاه و میز کار برای کارکنان قد کوتاه خیلی بالا قرار داده شود.
• ابزارهای پیچیده: استفاده از ابزارهایی که نیاز به قدرت بیشتری دارند، می‌تواند منجر به ایجاد فشار بیش از حد در دست‌ها، زیربندها و مفاصل شود. نداشتن ابزارهایی با طراحی مناسب و قابل استفاده به طور همزمان از دست ها می‌تواند نشان دهنده یک عامل زیان آور ارگونومیک باشد.
• نور نامناسب: نور کم یا نور بیش از حد در محیط کار می‌تواند منجر به ایجاد خستگی، کاهش تمرکز و عملکرد شود. کیفیت نور، فاصله میان نور منبع و چشم، و تکانه نور از عوامل مهمی هستند که در طراحی مناسب سیستم روشنایی باید مدنظر قرار گیرند.
• بسترهای غیر مناسب: سطوح کار نامناسب (به عنوان مثال، میز کار برای کار روی زمین)، کیفیت نامناسب پله‌ها و سازه‌ها می‌تواند خطر آفرین باشد و باعث ایجاد ضعف، پیف استخوانی و سایر موارد شود.

این عوامل (عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار) برای هر شغل و محیط کاری ممکن است متفاوت باشد، بنابراین طراحی مناسب محیط کار با توجه به شرایط خاص و نیازهای کارکنان اهمیت زیادی دارد.

 

عوامل زیان آور ارگونومیک در برخی مشاغل

عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار یا برخی مشاغل عبارتند از:

1. نحوه استفاده اشتباه از ابزار و تجهیزات: استفاده نادرست از ابزارها و تجهیزات کاری می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند صدمات جسمانی، آسیب به عضلات، استخوان‌ها و درد و سوزش در نقاط مختلف بدن شود.
2. نگرانی‌های روانی: استرس و فشارهای روانی که معمولا به علت تحمل فشارهای کاری بالا، فشار زمانی و نیازهای کاری غیر قابل انعطاف می‌باشند، می‌تواند از طریق فشار عصبی، اختلالات خواب، افزایش ترمیم زمانی و بروز بیماری‌های روانی مختلف منجر به افزایش آسیب‌پذیری کارکنان شود.
3. بیماری‌های عضلانی- اسکلتی: شغل‌هایی که بطور دائم نیازمند استفاده از قدرت جسمی هستند، می‌توانند منجر به آسیب‌های عضلانی- اسکلتی مانند دردهای عضلانی، آرتروز، کیفیت ضعیف کار و ناتوانی عملکردی شوند.
4. ساعت کار طولانی و نبود استراحت مناسب: ساعت کاری طولانی و عدم وقفه در کار می‌تواند باعث خستگی، افزایش خطر مصرف مواد مخدر و عدم تمرکز کارکنان شود.
5. شرایط محیط کار نامناسب: شرایط محیطی مانند سطوح کار غیرصحیح، حرارت و رطوبت بالا، شدت نور بیش از حد، وجود صدا و ارتعاش، آلودگی هوا و عدم تهویه مناسب می‌تواند منجر به آسیب کارکنان شود.
6. نبود آموزش مناسب: عدم آگاهی کارکنان از نحوه استفاده صحیح از ابزارها و تجهیزات، نداشتن آگاهی در مورد روش‌های ایمنی و ارگونومیک و همچنین عدم آموزش مناسب می‌تواند آسیب‌های جسمی و ذهنی را برای کارکنان ایجاد کند.

بطور کلی، عوامل زیان آور ارگونومیک می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامتی و عملکرد کارکنان تاثیر بگذارند و به همین دلیل باید اقدامات ارگونومیک مناسب در محیط کار انجام شود تا این عوامل کاهش یابند و کارکنان در محیطی سالم و ایمن فعالیت کنند.
با کنترل و بررسی عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار می‌توان شرایط مناسبی را فراهم کرد.

 

تکنیک های ارزیابی پوسچر

پوسچر یک روش ساده برای ارزیابی درد است که برای تشخیص و تسکین درد به کار می‌رود. این تکنیک شامل مراحل زیر است:

1. مرحله سازماندهی (O – خرده شدن)
   در این مرحله اطلاعات مربوط تاریخ به درد ارزیابی می‌شود، این اطلاعات ممکن است شامل مکان درد، شدت درد و مدت زمان درد باشد.
2. مرحله بعد (P – همراهی)
   در این مرحله علت ممکن برای درد مورد بررسی قرار می‌گیرد. این فرایند شامل سوالاتی مانند “آیا علائم خاصی را متوجه شده‌اید؟” یا “آیا این درد با فعالیتی خاصی مرتبط است؟”
3. مرحله بعد (Q – نوع)
   در این مرحله، نوع درد مشخص می‌شود. این فرایند می‌تواند شامل درد تیز، درد سبک، درد مزمن، درد یک طرفه یا دو طرفه باشد.
4. مرحله صبر (R – شدت)
   در این روند شدت درد مورد سنجش قرار می‌گیرد. برای سنجش شدت درد، ممکن است معیاری از 0 تا 10 تعیین شود که 0 به معنی عدم درد و 10 به معنی درد شدید است.
5. مرحله چیدمان (S – ساختار)
   در این مرحله سوالات به اینصورت هستند: آیا روند درد در طول زمان تغییر می‌کند، آیا این درد به سایر قسمت‌های بدن منتقل می شود؟
6. مرحله ارزیابی (T – زمان)
   در این مرحله مدت زمانی که درد تکرار می‌شود مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تکنیک پوسپر یک رویکرد ساده است که به ارائه یک مهارت قوی برای ارزیابی درد می‌پردازد.

تکنیک‌های وضعیت بدن هنگام کار

تکنیک‌های وضعیت بدن هنگام کار (Rosa-Reba-Rula-Owas-Qec) به شرح زیر است:

1. Rosa: در این تکنیک با انجام فعالیت های صحیح، به ماهیچه‌های بدن استراحت لازم را دهید. به همین دلیل، حین کارکردن بدن خود را در حالت طبیعی و آرام نگه‌دارید و تنش‌های اضافی ایجاد نکنید.
2. Reba: این تکنیک به معنای بازیابی و احیاء بدن است. زمانی که به مدت طولانی نشسته‌اید یا به یک جای خاص نگاه می‌کنید، برخی از عضلات و اندام‌های بدن به صورت غیرطبیعی فعال می‌شوند. استراحت کوتاهی از این وضعیت و بازیابی طبیعی بدن با تغییر یا حرکت کردن بدن صورت بگیرد.
3. Rula: این تکنیک به معنای چرخش و دوران است. مهم است که در طول کارکردن، بدن خود را دور بزنید و به تنوعی از حالت وضعیت بدن استفاده کنید. مثلاً اگر طولانی مدت نشسته اید، باید از زمان به زمان ایستادن و حرکت کردن برای تغییر حالت بدن استفاده کنید.
4. Owas: در این تکنیک، مهم است که هنگام کارکردن به وضعیت بدن خود توجه کنید. از راه‌هایی مانند ایستادن در جلو آینه، مطالعه وضعیت بدن در کتاب‌ها، منابع مربوطه و…
5. Qec: در این تکنیک، حرکات کوتاه و سریع را انجام دهید تا خون بهتر در بدن شما جریان یابد. برخی از حرکات مانند نرم و سفت شدن عضلات، تغییر وضعیت نشستن و ایستادن می‌تواند انجام شود.

این تکنیک‌ها به منظور حفظ، نگهداری سلامت و آرامش بدن در طول فعالیت‌های روزمره و طولانی مدت پیشنهاد می‌شوند، همچنین در طول کارهای روزمره می‌توانند مفید باشند.

اصول کلی ارگونومی در طراحی ایستگاه کاری مشاغل مختلف

بررسی عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار و سایر مراکز اهمیت زیادی دارد.
ارگونومی به مطالعه رابطه بین انسان و محیط کار می‌پردازد و بر طراحی محیط کاری با توجه به توانایی‌ها و نیازها، ارزیابی عوامل بدنی و شناختی کاربران تمرکز دارد.

هدف ارگونومی در طراحی ایستگاه کاری این است که شرایط کار را برای افراد بهبود بخشد و استفاده از قابلیت‌های فیزیکی و شناختی آن‌ها را تسهیل کند. در طراحی ایستگاه کاری برای مشاغل مختلف لازم است به اصول کلی ارگونومی توجه شود:

• طراحی صحیح صندلی و میز کار: صندلی باید قابل تنظیم و تطبیق با اندازه و شکل بدن کاربر باشد. این صندلی باید دارای پشتیبانی مناسب برای ناحیه کمر باشد و به کارکرد چرخشی بتواند تنظیم شود. میز کار نیز باید به اندازه‌ای باشد که کاربر بتواند به راحتی دستگاه‌های مورد نیاز خود را دست یابد و در هنگام کار، تنشهای پایین بر روی بدن کاهش یابد.
• تنظیم محیط نوری: نور پس زمینه محیط کار و نور مستقیم روی میز کار باید مناسب باشد. این کار به کاربر اجازه می‌دهد تا بدون استفاده از تلاش زیاد به راحتی بخواند و تمرکز کند. همچنین در صورت لزوم، امکان تنظیم نور به منطقه خاص مورد نیاز وجود داشته باشد.
• تنظیم صحیح دستگاه‌ها: دستگاه‌های لازم برای انجام کار باید در دسترس کاربر باشند و به ایشان اجازه دهند بدون نیاز به کشش و خم شدن، به راحتی به آن‌ها دسترسی پیدا کنند، همچنین مکان قرارگیری دستگاه‌ها باید به گونه‌ای باشد که تداخل بین وضعیت دست کاربر و میز کار به حداقل برسد.
• حفظ ایستایی بدن: ایستگاه کاری باید به کاربر اجازه دهد در حین کار، از ایستایی بدن برخوردار باشد. برای مثال، روی صندلی که استفاده می‌شود باید پشتیبانی مناسب برای کمر و ستون فقرات فراهم کند تا تنش‌ها و زحمات در طول روز به حداقل برسند.

 

امکان تنظیم حرارت و تهویه

محیط کار باید به گونه‌ای طراحی شده باشد که دما و رطوبت آن قابل تنظیم و کنترل باشد تا کاربران بتوانند با احساس راحتی کار کنند و از ایجاد خستگی و افت توجه جلوگیری شود.
با رعایت این اصول کلی ارگونومی در طراحی ایستگاه کاری مشاغل مختلف، می‌توان بهبود شرایط کار و عملکرد افراد را ارتقا داد و خطرات احتمالی مربوط به صحت و ایمنی را کاهش داد.

به طور کلی، ارگونومی در طراحی ایستگاه کاری مشاغل مختلف بر اساس اصول زیر توصیه می‌کند:

• تطبیق با اندازه و شکل بدن: ایستگاه کاری باید قابل تنظیم و تطبیق با اندازه و شکل بدن کاربر باشد. این شامل صندلی، میز کار، پشتیبان کمر و سایر وسایل مورد استفاده در ایستگاه کار می‌شود. این تطبیق باعث کاهش استرس و فشارهای بدنی در طول روز و بهبود راحتی و عملکرد کاربر می‌شود.
• تنظیم صحیح ارتفاع: ارتفاع صندلی و میز کار باید قابل تنظیم باشد تا کاربر بتواند آن را به ارتفاع مناسب برای خود تنظیم کند. صندلی باید دارای پشتیبانی قابل تنظیم برای کمر باشد و میز کار باید طوری تنظیم شده باشد که دستگاه‌ها راحت‌تر به ارتفاع کاربر برسند و او به راحتی بتواند از آن‌ها استفاده کند.
• تنظیم محیط نوری: نور در محیط کار بسیار مهم است و باید در دو جنبه مورد توجه قرار گیرد. نور پس زمینه محیط کار باید مناسب و یکنواخت باشد تا از نگرانی‌های دیدی جلوگیری شود و به مانیتور و فعالیت‌های دیگر اجازه بهتری بدهد. همچنین نور مستقیم روی میز کار نباید نور خیره‌کننده‌ای باشد بلکه باید به گونه‌ای تنظیم شود که سایه ایجاد نشود و دید کاربر را مختل نکند.

با رعایت این اصول، می‌توان شرایط کاری را بهبود داد و به عملکرد و راحتی کاربران در محیط کار کمک کرد. همچنین رعایت ارگونومی کمک می‌کند تا خطرات مرتبط با استفاده نادرست از ایستگاه کاری و تمامیت بدن کاهش یابد.

 

مزایای ارگونومی

ارگونومی به مطالعه طراحی و تنظیم محیط کار و ابزارها برای افزایش راحتی و کارآیی کارکنان می‌پردازد. این رویکرد حاصل ترکیب علوم انسانی و مهندسی است و به کاربران کمک می‌کند تا با محیط کاری سازگاری یابند. در ادامه، برخی از مزایای استفاده از اصول ارگونومی در محیط کار مورد بحث قرار می‌گیرد:

• بهبود راحتی: اصل اول ارگونومی بهبود راحتی کارکنان است. با طراحی صحیح صندلی ها، میز کار و دیگر وسایل کار می‌توان کارکنان را در شرایطی راحت قرار داد تا بدون احساس خستگی، درد و ناراحتی به وظایف خود بپردازند.
• افزایش کارایی: استفاده از اصول ارگونومی می‌تواند باعث بهبود کارایی کارکنان شود. با بهینه سازی طراحی ابزارها و ماشین آلات، افراد می‌توانند کارهای خود را با دقت بیشتر و در زمان کم‌تر انجام دهند.
• حفظ سلامت: رعایت اصول ارگونومی در محیط کار می‌تواند به کاهش خطرات مربوط به ناحیه های بدنی مانند دست و پا کمک کند. همچنین، طراحی صحیح ابزارها و دستگاه‌ها می‌تواند از احتمال ایجاد آسیب های مختلف توسط این دستگاه‌ها در دراز مدت جلوگیری کند. نمونه ای از این آسیب‌ها شامل آسیب‌ها عضلانی و اسکلتی می باشد.

شما می‌توانید با مطالعه مطالب مرتبط با ارگونومی، عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار و سایر مکان‌ها را بررسی کنید.

 

افزایش رضایت شغلی

استفاده از اصول ارگونومی در طراحی محیط کاری و وسایل می‌تواند بهبود کیفیت کار و رضایت کارکنان را افزایش دهد، همچنین موجب کاهش عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار می‌شود.
در صورتی که طراحی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات به گونه‌ای صحیح و مناسب باشد، می‌تواند برای کاهش خطاها از سوی کاربران کمک کند.

کاهش هزینه‌ها: استفاده از اصول ارگونومی می‌تواند هزینه‌های مربوط به استراحت و بهبودی کارکنان را کاهش دهد. افرادی که راحت کار می‌کنند و با طراحی محیط کاری مناسب مواجه هستند، کم‌تر در معرض آسیب‌های جسمی قرار می‌گیرند و درنتیجه نیاز به تکرار کارهای پزشکی و ترمیمی کم‌تر می‌شود.

از این رو، مزایای استفاده از ارگونومی در محیط کار بسیار زیاد است. اصول ارگونومی می‌تواند بهترین شرایط کار را برای کارکنان فراهم کند و در نتیجه باعث افزایش بهره‌وری و سلامت عمومی کارکنان شود.

 

کاربرد‌های ارگونومی

با بررسی کاربردها و عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار به اطلاعات جامع و کاملی دست می‌یابیم.

ارگونومی به مطالعه طراحی، سازماندهی محیط کار، وسایل کار و ایمنی آن‌ها به منظور افزایش راحتی و بهره‌وری کارکنان می‌پردازد. برخی از کاربردهای ارگونومی در زمینه‌های مختلف عبارتند از:

• طراحی محصولات: ارگونومی به طراحان کمک می‌کند که محصولاتی مفید و کاربردی را برای کاربران طراحی کنند. به عبارتی این فرایند باعث راحتی کار کاربران در محیط کاری می شود. این روند شامل طراحی صندلی‌ها، رویه‌های دستگاه‌های الکترونیکی و سایر وسایل است.
• محیط کار: ارگونومی به بهبود شرایط محیط کار از جمله نورپردازی، دما و وسایل مورد استفاده در محیط کار می‌پردازد تا کارکنان بتوانند بهره‌وری بیشتری داشته باشند و مشکلات بهداشتی را کاهش دهند.
• ارتباطات انسانی-کامپیوتر: ارگونومی در طراحی رابط کاربری و نرم‌افزارهای کاربردی تاثیرگذار است. با بهبود میزان مطابقت بین انسان و کامپیوتر، کاربران قادر به استفاده آسان‌تر و کارآمدتر از سیستم‌ها خواهند بود.
• طراحی ماشین‌آلات: ارگونومی در طراحی ماشین‌آلات، وسایل کشاورزی و صنعتی نقش مهمی دارد. طراحی صحیح وسایل کار به کاهش خطرات حادثه‌ساز و تنش‌های جسمی کمک می‌کند.
• سیستم طراحی و مدیریت کار: ارگونومی تاثیر بزرگی بر نظام سازمانی و مدیریت کار دارد. با توجه به نیازهای فردی و راحتی کارکنان، سیستم‌ها و فرآیندهای کاری می‌توانند بهینه‌تر طراحی شوند.
• حوزه بهداشتی: ارگونومی در بهبود وضعیت فیزیکی و بهداشتی کارکنان موثر است. با بهینه‌سازی عوامل محیطی و تجهیزات بهداشتی مناسب، مشکلات بهداشتی و آسیب‌های حادثه‌آمیز کاهش می‌یابند.
• افزایش بهره‌وری: طراحی مناسب وسایل و محیط کار می‌تواند به کارکنان کمک کند تا سریع‌، دقیق و با کم‌ترین خستگی کار خود را انجام دهند.
  موارد ذکر شده تنها چند مورد از کاربرد‌های ارگونومیک هستند. در کل می‌توان گفت ارگونومی بصورت بسیار گسترده در حوزه‌های مختلف کاربرد دارد.
  در این متن به بررسی کامل درباره ارگونومی، عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار و سایر مطالب کاربردی در رابطه با این موضوع پرداختیم. امیدواریم که اطلاعات مفیدی را کسب کرده باشید.

خوشحال می‌شویم از نظرات ارزشمند شما بهره‌مند شویم!👇