تعریف ارگونومی در محیط کار
ارگونومی در واقع علمی است که به طراحی محل کار و ساخت ابزارها و تجهیزات مخصوص، متناسب با نیاز‌ها و محدودیت‌های کارمندان می‌پردازد، تا شرایط کاری افراد را در محل کار بهبود بخشد. هدف اصلی از ارگونومی در محیط کار، کاهش خستگی و فرسودگی افراد و افزایش راحتی و بهره‌وری آنها در محیط کار است. این علم سعی دارد تا ابزارها، ماشین‌آلات، میزهای کاری، صندلی‌ها و دیگر اجزای محیط در محل کار به گونه‌ای طراحی شوند که، با نیازهای انسانی سازگاری داشته باشند. مدیران سازمان‌ها می‌توانند با رعایت اصول ارگونومی در محیط کار، شرایط را برای کارکنان خود بهبود بخشند و به کاهش هزینه‌های فردی و نیز حفظ امنیت و سلامت آنها کمک کنند.
به طور کلی، ارگونومی علمی است که به ایجاد تطابق بین انسان‌ها و ابزارهای موجود در محیط کار می‌پردازد با این هدف که، خطرات و مشکلات مرتبط با شرایط کاری به حداقل رسانده شوند. به‌عنوان مثال در یک محیط کار ارگونومیک، میزهای کاری و کامپیوترها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که، قابلیت تنظیم ارتفاع داشته باشند. همچنین صندلی‌ها از راحتی کافی جهت نشستن طولانی مدت برخوردار بوده و صفحات زیرپایی برای استراحت پاها در زیر میز کارمندان قرار داده میشود. علاوه بر این با رعایت ارگونومی در محل کار، کارکنان می‌توانند به راحتی دمای هوا، میزان نور و شرایط تهویه‌ای محیط را مطابق خواست خود تنظیم نمایند. از این رو می‌توان گفت، تجهیزات ارگونومیک در ایجاد محیط کار خلاقانه و راحت نقش موثری دارند.
دلایل اهمیت ارگونومی در محیط کار
ارگونومی در محیط کار، به عنوان یک اقدام ضروری در جهت بهبود وضعیت سلامت کارکنان مورد توجه قرار می‌گیرد. با اعمال اصول ارگونومی در محل کار، امکان دارد که کارمندان بهره‌وری بیشتر و رضایت شغلی بالاتری را تجربه کنند.
به علاوه، برخی از مزایای اصلی اعمال ارگونومی در محیط کار عبارتند از:
- جلوگیری از وقوع آسیب‌ها و صدمات در محیط کار
- افزایش سطح تمرکز و بهره‌وری کاری
- بهبود کیفیت خروجی کار
- تشویق کارکنان به مشارکت بیشتر
- کاهش میزان غیبت و حجم کارهای معوقه کارمندان
- مدیریت و کاهش هزینه‌های مربوط به مراقبت‌های پزشکی
- ایجاد یک محیط کاری امن‌تر
سرمایه‌گذاری در حوزه بهره‌برداری از اصول ارگونومی در محیط کار، همچنین می‌تواند به بهبود و توسعه فرهنگ کاری در سازمان‌ها کمک کند. سازمان‌هایی که ارگونومی فضای کار را به عنوان اولویت در نظر می‌گیرند و به بهبود رفاه و سلامت کارکنان خود اهمیت می‌دهند، در جذب و استخدام استعدادهای جوان و توامند‌تر در سازمان خود شانس بیشتری دارند. سازمان‌ها باید به رعایت مفاهیم ارگونومی در محیط کار توجه بسیاری داشته باشند. زیرا در محیطی که اصول ارگونومی در آن رعایت نمی‌شود، بهره‌وری سالانه کارکنان نیز به طور چشمگیری کاهش خواهد یافت. اگر اصول ارگونومی در محیط کار نادیده گرفته شود، کارکنان با مشکلات زیر روبرو خواهند بود:
- عدم دسترسی مناسب کارکنان به ابزار و تجهیزات
- وارد آمدن فشار بیش از حد بر بدن و چشم‌ها
- وضعیت نامناسب بدن که می‌تواند به مشکلات جسمی منجر شود.
- کیفیت نامناسب هوا که بر کارایی و راحتی کارکنان تأثیر منفی می‌گذارد.
مزایای انجام ارگونومی در محیط کار چیست؟
رعایت اصول ارگونومی در محیط کار به شیوه‌ای مناسب، می‌تواند مزایای زیر را برای مدیران سازمان‌ها و کارکنان به همراه داشته باشد:
کاهش هزینه‌ها
یکی از دلایل اصلی درخواست‌های جبران خسارت توسط کارکنان در سراسر جهان، آسیب‌های ناشی از محیط کار است. اجرای ارگونومی در محیط کار، می‌تواند به طور قابل توجهی از ایجاد مشکلات جسمی برای کارکنان در محل کار جلوگیری کند. این موضوع همچنین می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های پرداختی به عنوان جبران خسارت یا هزینه‌های درمانی توسط سازمان‌ها به کارکنان شود. علاوه بر این، رعایت اصول ارگونومی در محیط کار می‌تواند هزینه‌های غیرمستقیم مانند کاهش بهره‌وری کارکنان را نیز کاهش دهد.
افزایش بهره‌وری
محیط کاری که به اصول ارگونومی پایبندی دارد، می‌تواند بهره‌وری کارکنان را افزایش دهد. ایجاد فضای کاری مناسب می‌تواند با کاهش خستگی و مشکلات فیزیکی، بهره‌وری را به طور چشمگیری افزایش دهد.
ارتقاء کیفیت کار
نقض اصول ارگونومی در محیط کار می‌تواند منجر به افت کیفیت عملکرد و ایجاد حس ناامیدی و خستگی در کارکنان شود. وقتی که فشارهای فیزیکی بر روی کارکنان بیش از حد باشد، می‌تواند به کاهش عملکرد و کیفیت خروجی کار منجر شود. از این رو اجرای اصول ارگونومی در محل کار، می‌تواند با کاهش فشارهای ناشی از انجام وظایف، به بهبود کیفیت نهایی کار کمک کند.
بهبود تعامل کارکنان با سازمان
پایبندی به اصول ارگونومی می‌تواند، به کاهش احساس خستگی و ناخشنودی از محیط کار منجر شود. این امر همچنین، موجب کاهش نرخ جابجایی کارکنان، افزایش روحیه، کاهش غیبت و تعامل بهتر کارکنان با سازمان خواهد شد.
روش هایی برای بهبود ارگونومی در محیط کار
کارمندان و کارفرمایان هر دو می‌توانند با بهره‌گیری از راهکارهای زیر، به بهبود وضعیت ارگونومی در محیط کار کمک کنند:
- حفظ وضعیت بدنی در شرایط مناسب: حفظ وضعیت بدنی مناسب در طول روز، تأثیر مهمی بر سلامت عمومی، تناسب اندام و کاهش دردهای عضلانی و کمر دارد.
- مراقبت از چشم‌ها: خیره شدن به صفحه نمایش کامپیوتر برای مدت طولانی می‌تواند، به خستگی چشم و مشکلات ناشی از آن منجر شود. برای کاهش این مشکلات، نکاتی مانند تنظیم صفحه نمایش و استفاده از نور مناسب حائز اهمیت است.
- استراحت کردن: استرس در محیط کار می‌تواند، مشکلات جسمی و ذهنی زیادی را ایجاد کند. استراحت در محیط کار حتی به مدت کوتاه، موجب کاهش خستگی و افزایش انگیزه کارکنان خواهد شد.
- کاهش فشارهای غیرضروری: ایجاد دسترسی آسان به وسایلی مانند تلفن، چاپگر و کیبورد می‌تواند، از ایجاد تنش‌های فیزیکی جلوگیری کند.
- انجام حرکات کششی: نشستن طولانی مدت می‌تواند به ایجاد مشکلات سلامتی از جمله چاقی و دیابت منجر شود. انجام حرکات کششی به هنگام کار به تقویت عضلات، تعادل و کاهش این مشکلات کمک می‌کند.
- استفاده از صندلی مناسب: صندلی‌های محیط کار باید استاندارد و قابل تنظیم باشند تا فشار بر کمر، دست‌ها و پاها را کاهش دهند.
- نورپردازی مناسب محیط کار: نور مناسب در محیط کار تأثیر زیادی بر عملکرد کارکنان دارد. جهت تامین نور مناسب باید از هر دو منبع طبیعی و مصنوعی استفاده شود.
- تنظیم موقعیت صفحه کلید و ماوس: تنظیم موقعیت صفحه کلید و ماوس به نحوی که از وارد آمدن فشار زیاد بر بازوها و گردن جلوگیری شود، بسیار مهم است.
- قانون 20-20-20: یکی از اصول مهم ارگونومی در محیط کار، اعمال قانون 20-20-20 است. این اصل توصیه می‌کند که به ازای هر 20 دقیقه که به صفحه نمایش رایانه نگاه می‌کنید، می‌بایست 20 ثانیه به چیزی در فاصله 20 فوتی (حدود 6 متر) خود بنگرید. همچنین پس از هر 20 دقیقه کار کردن، لازم است استراحت کوتاهی داشته باشید.
- توجه به تغذیه و مصرف آب: برای افزایش تمرکز و کاهش خستگی، توجه به تغذیه مناسب و مصرف آب کافی در طول روز بسیار مهم است. زمان ناهار را به عنوان فرصتی برای استراحت و تغذیه در نظر بگیرید و روزانه حداقل 4 لیوان آب مصرف کنید.
- بلند شدن و راه رفتن: نشستن مداوم در محیط کار می‌تواند تمایل به بی‌تحرکی را در کارکنان افزایش دهد. بنابراین، توصیه میشود در طول روز، زمانی را برای پیاده‌روی و بلند شدن اختصاص دهید.
- استفاده از زیرپایی: اگر میز و صندلی شما امکان تنظیم ارتفاع ندارند، از زیرپایی استفاده کنید تا فشار روی پاهای شما کاهش یابد و دردهای عضلانی در پاها را کاهش دهد.
توجه به این موارد می‌تواند به بهبود ارگونومی در محیط کار کمک کرده و بهره‌وری و راحتی کارکنان را افزایش دهد.
چک لیست ارگونومی محیط کار
- صندلی: یکی از موارد حیاتی در زمینه رعایت ارگونومی در محیط کار، موضوع صندلی است. یک صندلی با ارگونومی مناسب، باید به اندازه کافی از پشت و کمر شما حمایت کند. حمایت مناسب از کمر به این معناست که در هنگام نشستن، کمر شما قوس طبیعی خود را حفظ خواهد کرد. بنابراین، یک صندلی ارگونومی باید دارای پشتی قابل تنظیم باشد. همچنین، صندلی با ساختار ارگونومی در محیط کار باید عمق مناسبی داشته باشد تا شما هنگام نشستن، بین زانوها و بدن خود فضای کافی داشته باشید. علاوه بر این، دسته‌های صندلی باید قابل تنظیم باشند، تا دست و شانه در موقعیت راحتی قرار بگیرند و خسته نشوند. صندلی همچنین باید قابلیت چرخش داشته باشد، تا شما بدون نیاز به چرخاندن بدنتان به تمام نقاط میز دسترسی داشته باشید.
- جاپایی: صندلی‌های اداری به طور کلی، برای ۹۵ درصد افراد مناسب هستند. با این حال، هنوز هم برخی افراد به دلیل متفاوت بودن فرم بدنشان، احساس راحتی نمی‌کنند. بر طبق اصول ارگونومی در محیط کار می‌توان جهت ایجاد شرایط بدنی راحت‌تر برای کارمندان کوتاه قد، از ابزارهای مفیدی مانند جاپایی استفاده کرد. ایجاد یک فرم بدن مناسب معمولاً نیازمند آن است که، کف پای شخص به صورت مستقیم بر روی زمین قرار بگیرد. اما اگر پاهای شما به اندازه کافی بلند نیستند، داشتن یک جاپایی می‌تواند این مشکل را به راحتی حل کند.
- پایه نمایشگر و لپ‌تاپ: از دیگر وسایل ضروری ارگونومی در محیط کار می‌توان، به پایه نمایشگر اشاره کرد. با توجه به افزایش محبوبیت لپ‌تاپ‌ها، کارمندان بسیاری از این وسیله برای انجام کارهای روزمره‌شان استفاده می‌کنند. با این حال، باید به یاد داشت که به مدت طولانی نباید از لپ‌تاپ بدون افزایش ارتفاع صفحه‌نمایش استفاده کرد. نگاه کردن به پایین هنگام استفاده از لپ‌تاپ، به خم کردن بدن و آویزان کردن سر به پایین منجر میشود، که باعث افزایش فشار به گردن و ستون فقرات میشود. جهت رعایت اصول ارگونومی در محیط کار، موقعیت مانیتور باید در فاصله‌ای قرار گیرد که بتوانید به راحتی صفحه آن را مشاهده کنید. مانیتور در اصول ارگونومی باید کمی پایین‌تر از خط دید چشمان شما باشد و نقطه مرکزی آن با شانه‌های شما در یک راستا قرار بگیرد.
- ماوس: درد مچ و دست بین کارکنانی که به طور مداوم از موس کامپیوتر استفاده می‌کنند، بسیار رایج است. این افراد بهتر است از موس ارگونومیک به جای ماوس معمولی استفاده کنند. این ماوس‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که، دست را به صورت عمودی یا در یک موقعیت طبیعی‌تر قرار می‌دهند. هر نوع ماوسی که برای ایجاد ارگونومی در محیط کار استفاده می‌کنید، در کنار کیبورد خود قرار دهید تا آرنج شما به بدنتان نزدیک باقی بماند. همچنین می‌توانید از هر دو دست برای کار با ماوس استفاده‌کنید، تا فشار وارده بر دست‌هایتان کمتر شود.
- کیبورد: در صورت تمایل به ایجاد شرایط ارگونومی در محیط کار، باید فاصله بین کیبورد و بدن را به گونه‌ای تنظیم کنید که دست‌های شما تقریباً افقی قرار بگیرند و مچ دست‌ها به صورت مستقیم، به جلو تنظیم شوند. هر دو قسمت دست‌های شما باید یک خط مستقیم تشکیل دهند. مچ دست‌ها باید بر روی حاشیه میز یا بخش مخصوص تکیه‌گاه مچ قرار گیرد. در هر حالتی، مچ‌ها نباید به سمت بالا خم شوند و آرنج‌ها نیز باید در زاویه مناسبی نسبت به بدن قرار داشته باشند.
- تجهیزات روشنایی مناسب: اصول ارگونومی در محیط کار تنها محدود به نوع تجهیزات نمی‌شود بلکه، شامل نورپردازی نیز میشود. نور کم می‌تواند به خستگی و کاهش بهره‌وری افراد منجر شود. اگر در زمان کار با یک صفحه‌نمایش، مدت زیادی به آن خیره شوید و اتاق نور مناسبی نداشته باشد، ممکن است مجبور شوید زاویه بدن خود را تغییر دهید تا تصویر را بهتر ببینید. این تغییرات غیر ارادی بدن در درازمدت می‌توانند، منجر به آسیب‌های اسکلتی شوند. برای داشتن شرایط ارگونومی در محیط کار، باید مکان نمایشگر خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که در طول روز و با حرکت خورشید، نور روی آن نیافتد و تصویر همواره واضح باشد. اگر نور از پشت سر شما تابیده میشود، بهتر است از چراغ مطالعه برای روشن کردن مکان کاری خود استفاده کنید.
سایر مواردی که باید برای داشتن ارگونومی در محیط کار به آنها توجه شود.
- دمای محیط: در صورتی که محیط کار شما دارای هوای کثیف، گرد و غبار زیاد و خاک باشد، بهتر است یک سیستم فیلتراسیون هوا مناسب نصب نمایید. همچنین، دما در محیط کار اهمیت زیادی دارد. برای ایجاد شرایط ارگونومی در محیط کار، می‌توانید لایه‌های متفاوتی از لباس به کار ببرید که بتوانید با توجه به تغییرات دما، آنها را کم یا زیاد کنید.
- کارکردن در وضعیت صحیح بدن: یکی از اصول اساسی در داشتن یک محیط کار ارگونومی، توجه به وضعیت بدن است. اگر بدن خود را در یک وضعیت مناسب قرار دهید، می‌توانید از بروز آسیب‌های ناشی از کار کردن پشت میز جلوگیری کنید. بنابراین، در طول کار نباید کمر خود را خم کنید زیرا، این عمل در درازمدت می‌تواند منجر به ایجاد قوز کمر شود و به سلامتی شما آسیب برساند.
- کاهش فشار مفرط: اگر در محیط کار خود وظایفی انجام می‌دهید که نیازمند قدرت بدنی بالا هستند، یا به صورت مداوم فشار زیادی به مفاصل و عضلات شما وارد میشود، بهتر است تا حد امکان این وظایف را کاهش داده یا از ابزارها و ماشین‌آلات مرتبط برای انجام آنها استفاده کنید.
- کاهش خستگی با وجود ارگونومی در محیط کار: فرسودگی و خستگی نیروها، از جمله عوارض کار سنگین در طولانی مدت می‌باشد. برای رفع این معضل می‌توانید، زمان‌های کوتاهی را برای استراحت و خرید تجهیزات مناسب در برنامه‌تان در نظر بگیرید. به عنوان مثال، اگر یک روز کامل را به تایپ کردن اختصاص می‌دهید و روز دیگر را به جلسات، این دو فعالیت را با یکدیگر ترکیب کرده و به این ترتیب نیازی نیست تمام روز مقابل مانیتور بنشینید. همچنین، اضافه کردن سرگرمی‌های کوتاه و جذاب به برنامه روزمره‌تان می‌تواند، به کاهش استرس محیط کار کمک کند.
- حذف موانع ارگونومی در محیط کار: محیط کار باید به گونه‌ای طراحی شود، که برای کارکنان راحت باشد. در این راستا، کارفرما باید تمام موانع ممکن را از محیط کار حذف کند تا نیروها بتوانند با آرامش و راحتی بیشتری در محیط کار خود تردد کنند و کارهای خود را انجام دهند. این اقدامات شامل تسهیل دسترسی به ابزارها و تجهیزات مورد نیاز، بهبود نورپردازی، حذف موانع فیزیکی و ایجاد یک فضای کاری مناسب و آرام برای افراد میشود.
- تحرک، حرکات کششی، نرمش: استراحت‌ها و توقف‌های کوتاه در طول کارکردن، بسیار مفید هستند. این استراحت‌های کوتاه مدت به کارکنان اجازه می‌دهند، تا کمی دست از کار کشیده و از آسیب‌های ناشی از نشستن طولانی مدت پشت میز کار در امان بمانند. انتخاب حرکات کششی مناسب بر اساس نوع کاری که انجام می‌دهید و نیازهای بدنی شما بسیار مهم است. این اقدامات در مجموع به کاهش فشارهای ناشی از کار، حفظ سلامتی کارکنان و بهبود ارگونومی کمک می‌کنند.
نشانه های نامناسب بودن ارگونومی در محیط کار
- درد و ناراحتی‌های مکرر در نقاط مختلف بدن کارکنان، از جمله کمر، گردن، شانه و مچ دست
- احساس خستگی و کسالت روحی به علت فشار کاری فزاینده، ساعات کاری طولانی و کمبود استراحت
- ایجاد تنش‌های روانی و اجتماعی در محیط کار و افت عملکرد کارکنان
- نقص‌های ایمنی و وقوع حوادث کاری به دلیل عدم لحاظ ارگونومی در محیط کار
- کمبود تجهیزات و ابزارهای لازم برای انجام وظایف
- شیفت‌های کاری نامناسب و بروز مشکلاتی مثل اضطراب و عدم رضایت از کار
- کمبود آموزش و دسترسی ناکافی به دستورالعمل‌ها و راهنماهای کاری
برای آشنایی بیشتر با عوامل زیان آور ارگونومیکی در محیط کار کلیک کنید!
صدمات ناشی از نبود تجهیزات ارگونومیک در محیط کار
عدم توجه به اصول ارگونومی در محیط کار، احتمال وارد شدن صدمات فیزیکی به کارکنان را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. رایج‌ترین صدماتی که در این شرایط سلامتی کارکنان را تهدید می‌کند، عبارتند از:
درد مچ دست
در صورت عدم اجرای اصول ارگونومی در محل کار، احتمالاً با درد مچ دست مواجه خواهید شد. درد مداوم و خستگی در مچ دست یا تمام دست‌ها، به عنوان یک هشدار برای آسیب‌های فشاری تلقی میشود. برای پیشگیری از این مشکل، می‌توانید وظایف خود را در طول روز تغییر داده و از تایپ مداوم یا استفاده طولانی مدت از ماوس خودداری نمایید. با ایجاد وقفه‌های کوتاه بین تایپ‌کردن‌های مکرر، به دست و مچ‌هایتان اجازه استراحت دهید. همچنین، مطمئن شوید ماوسی که از آن استفاده می‌کنید، از لحاظ ارگونومی برای کارکرد مداوم مناسب باشد.
درد شانه
حتی با وجود ابزار و وسایل ارگونومی در محیط کار، دسترسی به وسایلی که در سطح بالاتری نسبت به بدن قرار دارند، می‌توانند آسیب‌های جدی به شانه شما وارد نمایند. بنابراین، اگر چیدمان اتاق کار شما به این صورت است که برای دسترسی به پرونده‌ها و وسایل، باید در بدن خود کشش ایجاد کنید، توصیه میشود ترتیب قرارگیری وسایل را تغییر دهید تا آنها در ارتفاع پایین‌تری نسبت به بدن شما قرار گیرند. اگر از درد شانه رنج می‌برید، استفاده از صندلی با دسته قابل‌تنظیم به شما کمک می‌کند، تا فشار وارده بر شانه‌های خود را کاهش دهید. همچنین، تمرین‌های گردن می‌توانند برای کارکنان بسیار مفید باشند.
مزمن شدن دردهای خفیف
در صورتی که دردهای خفیف، مزمن و پایدار شده‌اند، ممکن است محیط کار شما دلیل اصلی این مشکلات باشد. اکثر افرادی که با دردهای مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند، برای بهبود وضعیت سلامتی به استراحت نیاز دارند. استفاده از میز و صندلی‌های غیراستاندارد و عدم وجود وسایل ارگونومی در محیط کار، می‌تواند منجر به افزایش دردهای شما شود و امکان بهبود آن را کاهش دهد. اگر امکان گرفتن مرخصی از محیط کار خود را ندارید، تلاش کنید به اندازه‌ی ممکن از پشت میز بلند شوید و کوتاهی نکنید. وقتی مجدداً بر روی صندلی نشستید، حتماً به نحوه نشستن و کار با کامپیوتر توجه کنید و سعی کنید، بدنتان را در وضعیتی راحت و مناسب قرار دهید.
تغییر فرم و وضعیت بدن
هنگامی که اصول ارگونومی در محیط کار رعایت نشود و از میز و صندلی‌های نامناسب و غیراستاندارد در محیط کار استفاده گردد، تدریجاً شکل و حالت بدن افراد تغییر می‌کند. استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر ممکن است، به تغییراتی در نحوه قرارگیری بدن شما منجر شود. چسباندن بدن به پشتی صندلی و یا خم‌شدن بیش از حد به جلو به این معناست که ستون فقرات شما از فرم تعادل خارج شده است. این امر تاثیرات جدی بر تغییر فرم کمر شما دارد. برای پیشگیری از این نوع آسیب‌ها توصیه میشود، که از یک صندلی با کیفیت و مناسب استفاده نمایید. پاهای شما باید در حین نشستن روی زمین قرار گیرند و پشتی صندلی باید کاملاً ستون فقرات شما را پوشش دهد.
نشستن نادرست می‌تواند به تشکیل شانه‌گرد، فشردگی مفاصل و ایجاد دردهای مزمن در ناحیه ستون فقرات منجر شود. همچنین این امر عوارضی چون سردردها، دردهای گردن، کمر و شانه را نیز در پی دارد. برای پیشگیری از این مشکلات، حرکات و تمرینات کششی و ورزشی را به صورت منظم انجام دهید. همچنین، همواره به بدن خود توجه نمایید و در صورت نیاز، از خدمات فیزیوتراپیست‌های حرفه‌ای برای بهبود وضعیت بدنی خود بهره بگیرید. سرمایه‌گذاری در خرید میز و صندلی مناسب و با کیفیت برای محیط کار، مقوله‌ای است که باید اکیداً به آن توجه کنید.
ارگونومی صدا در محیط کار
ارگونومی صدا شاخه‌ای از علم است که به انسان این امکان را می‌دهد، تا رفتار شنوایی خود را در برابر انواع مختلف صداها ارزیابی کند. محدوده شنوایی انسان، بازه‌ای برابر ۲۰ هرتز تا ۲۰ کیلوهرتز را شامل میشود. علاوه بر تعداد هرتز، دیگر معیاری که برای ارزیابی صداها مورد استفاده قرار می‌گیرد، دسیبل نام دارد و این واحد نشان‌دهنده آسیب‌زایی یا غیر آسیب‌زا بودن یک صدا است. محدوده معقول برای شنوایی انسان در حدود ۳۰ تا ۸۵ دسیبل می‌باشد و اگر شدت صدا از این محدوده خارج شود، خطری برای شنوایی انسان محسوب میشود. علاوه بر این، صداهای ناخوشایند و مزاحم نیز می‌توانند، بر روحیه و سلامت روانی افراد تأثیر منفی بگذارند.
ارگونومی صدا، یکی از مهم‌ترین اصولی است که در بحث رعایت ارگونومی در محیط کار، باید به آن توجه شود. این مهم در واقع مجموعه اقداماتی را شامل میشود که، در کاهش آلودگی صوتی در محیط کار نقش موثری دارند. این اقدامات شامل؛ تشخیص منابع تولید آلودگی، شناسایی مسیرها و محیط‌های درگیر و انتقال دهنده‌های صدا می‌باشد. روش‌های متعددی برای کنترل این آسیب‌ها وجود دارد، که مهم‌ترین آنها شامل؛ تغییرات مهندسی در منبع صدا یا تغییر فضای کار می‌شوند. در موارد نادری که تکنولوژی نتواند به اندازه کافی این مشکلات را کنترل کند، شخص باید از محافظ‌های گوش استفاده کند. این اقدام به عنوان یک تدبیر موقت در نظر گرفته میشود و باید برای کاهش آلودگی صوتی در محیط کار، اقدامات دیگری نیز در نظر گرفته شده و اجرایی شوند. دیوارکشی به منظور جداسازی مناطق و فضاها، یکی از روش‌های کنترل صدا است.
اجرای این تکنیک، نیازمند یک طراحی مناسب است. به این منظور معمولاً از پوشش‌های محافظ یا پوشش‌های جذب‌کننده، برای کنترل انتشار آلودگی صوتی در محیط کار استفاده میشود. اصلی‌ترین هدف از رعایت ارگونومی صدا در محیط کار، تضمین سلامت افراد است. مهندسان امروزه برای طراحی فضاهای عمومی و اداری، طراحی‌های باز و با کمترین محدودیت فضا را مدنظر قرار می‌دهند. معمولاً از موادی مانند شیشه، بتن و چوب در این راستا استفاده میشود که، نقش بسزایی در انتشار صدا در محیط دارند. با توجه به نیاز کارکنان به محیطی ساکت و آرام جهت تمرکز کردن بر روی کار، می‌بایست نکات زیر را جهت کنترل و مدیریت صداهای مزاحم مد نظر قرار داد.
مهم‌ترین این نکات عبارتند از:
- بر مبنای اصول ارگونومی در محل کار، استفاده از پنل‌های آکوستیک با طرح‌های متنوع که از موادی مانند پشم نمد یا پلی استر ساخته شده‌اند، می‌تواند جلوی انتشار صدا را بگیرد و در عین حال به دیوارها ظاهری زیبا ببخشد. در برخی مواقع، از پارتیشن‌های آکوستیک قابل جابجایی نیز استفاده میشود و با استفاده از آنها اتاق‌های آکوستیک ساخته میشود. اگر فعالیت‌های متنوعی در یک ساختمان در حال انجام است، باید تلاش شود تا اتاق‌هایی که میزان تولید صدای بالایی دارند، در نزدیکی یکدیگر قرار گیرند.
- سقف‌های بلند به انتشار صدا در محیط کمک بسیاری می‌کنند، از این رو استفاده از آنها در طراحی ساختمان‌های اداری، عیب بزرگی محسوب میشود. در ادارات، به ویژه در سالن‌های غذاخوری، باید به این موضوع دقت بیشتری شود. یکی از گزینه‌های رایج برای آکوستیک کردن چوب، استفاده از پنبه است که به دلیل داشتن الیاف طبیعی، عایق خوبی برای صدا و حرارت است و می‌تواند در سقف و دیوارها به کار رود.
ارگونومی نور در محیط کار
در هنگام انجام کار یا در هر مکان دیگر، می‌بایست به سلامت چشم‌ها و بینایی توجه ویژه‌ای نمایید. بسیاری از مشکلات چشمی معمولاً در ساعات کاری به وجود می‌آیند و ممکن است، دلایل متنوعی داشته باشند. این مشکلات ممکن است ناشی از نور بیش از حد یا نور کم، پرتاب ذرات، تأثیر مواد سمی، اشعه ایکس و تشعشعات گرمایی و یونیزه شده باشد. تأمین نور مناسب برای کار، یکی از اصول اساسی در بحث اجرای ارگونومی در محیط کار و حفظ سلامت بدن است. بعضی از کارها ممکن است به دلیل حساسیت انجام، نیاز به نور بیشتری داشته باشند و می‌بایست، زاویه تابش نور در محیط کار و فاصله مناسب میان منبع نور و سطح کار به درستی رعایت شود. مقدار نور مورد نیاز در محیط‌های کاری مختلف، بستگی به نوع فعالیت و موقعیت آن محیط دارد. در نتیجه، تنظیم مناسب تابش نور برای حفظ سلامت چشم‌ها و دقت در انجام کار، وابسته به شرایط محیط کاری است.
تأمین نور کافی و مناسب در محیط کار مزایای زیر را با خود به همراه دارد:
- افزایش انگیزه و اشتیاق به کار
- افزایش دقت در انجام وظایف
- افزایش بهره‌وری و کارایی
- کاهش خستگی
- حفظ سلامت چشم‌ها و بهبود قدرت بینایی افراد
- کاهش حوادث در محیط کار
در مواردی که کارها دقیق و حساس هستند، اگر نور مناسب و کافی در محیط فراهم نشود، ممکن است منجر به ایجاد اختلالات بینایی در افراد شود. افزایش تابش و نیز کمبود نور در محیط کار می‌تواند، به بروز مشکلاتی از قبیل ایجاد فشار چشمی و سردرد، سرگیجه، خستگی و کاهش تمرکز منجر شود.
ارگونومی رنگ در محیط کار
بر طبق اصول ارگونومی در محیط کار، به منظور افزایش کارایی افراد ضروری است که انتخاب رنگ میزها و لوازم اداری و نیز رنگ‌آمیزی دیوارها، با توجه به سلیقه کارکنان انجام شود. بیشتر کارفرماها معمولاً رنگ‌هایی را انتخاب می‌کنند که، برای اکثر کارکنان حاضر در محیط، آرامش‌بخش و دلپذیر باشد. هدف اصلی این کار، ایجاد شرایطی است که در آن فشار عصبی یا روانی به افرادی که در محیط کار می‌کنند، وارد نشود. مهم است بدانیم که، رنگ‌ها برای اکثر افراد معنای خاصی دارند و واکنش‌های هیجانی متفاوتی را در افراد به دنبال دارند. در ادامه، تأثیر استفاده از چند رنگ مختلف در محیط کار را به طور مختصر توضیح خواهیم داد:
- رنگ خاکستری: خاکستری به عنوان یک رنگ خنثی شناخته میشود، زیرا نه خیلی روشن و نه خیلی تیره است. این رنگ تحریکات عصبی کمی را در افراد ایجاد می‌کند، از این رو از آن در طراحی محیط‌های کاری مختلف استفاده می شود.
- رنگ آبی: این رنگ، احساس امنیت و آرامش را در کارکنان افزایش می‌دهد. رنگ آبی بر روی سیستم عصبی پاراسمپاتیک تأثیر می‌گذارد و باعث کاهش فشار خون و تعداد نفس‌ها میشود. این رنگ، به کاهش سطح تنش‌هایی مانند ترس از موفقیت و اضطراب در کارکنان کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده است که رنگ آبی، موجب القای حس سرما میشود. به طوری که افراد در محیطی با رنگ آبی، احساس خنکی بیشتری نسبت به محیط‌های قرمز رنگ دارند.
- رنگ قرمز: قرمز رنگی نمایانگر نیرو و انرژی است. این رنگ، تعداد نفس‌ها و ضربان قلب را افزایش می‌دهد و نمایانگر تمایل و اشتیاق است. رنگ سرخ معمولاً جهت تحریک افراد به کسب نتایج فوری و افزایش انرژی‌های حیاتی استفاده میشود. این رنگ در ساعات ابتدایی فعالیت بسیار مؤثر است، اما در حالت‌های خستگی عصبی و جسمی ممکن است برای شخص آزاردهنده باشد.
- رنگ زرد: زرد رنگی است که به موجب روشنی و شادابی ذاتی‌اش، حس شادی را به افراد القا می‌کند. این رنگ به شادمانی و خرسندی افراد کمک می‌کند و حس مثبتی را در کارکنان ایجاد می‌کند. حضور رنگ زرد در محیط کار می‌تواند باعث رهایی فکر افراد از مشکلات و موانع شود و برای میزهای نقشه‌کشی بسیار مناسب است.
ارگونومی نور و روشنایی در محیط کار
ارگونومی نور، از جمله مواردی است که جهت رعایت صحیح اصول ارگونومی در محیط کار، باید به آن توجه ویژه‌ای شود. این نوع ارگونومی، به معنای تنظیم مناسب نور و شدت روشنایی محیط کار جهت جلوگیری از خستگی چشم کارکنان است. برخی از اصول ارگونومی نور و روشنایی عبارتند از:
- استفاده از شدت نور مناسب
- توزیع یکنواخت نور در محیط کار
- جلوگیری از تابش نور خیره‌کننده
- تنظیم نور بر اساس نیازهای کاری مشاغل مختلف
- تغییرات در تنظیمات نور در طول روز
- جلوگیری از درخشش با استفاده از سایه‌دهنده‌ها
اصول ارگونومی در محیط کار اداری
محیط کار به عنوان یکی از عوامل اساسی، تأثیر مستقیمی بر عملکرد کارکنان دارد. متاسفانه، بسیاری از مکان‌های کاری اصول ارگونومی را به درستی رعایت نمی‌کنند. عدم توجه به این اصول منجر به ایجاد خطرات و مشکلات بسیار برای کارکنان میشود. بنابراین، بهتر است به منظور افزایش کارایی و رضایت کارکنان، اصول ارگونومی در محل کار به درستی رعایت شوند. در ادامه، مواردی که در بهبود سلامت شغلی اهمیت دارند، ذکر شده است:
- انطباق شغل با توانایی افراد: شغل باید با توانایی‌ها و قابلیت‌های افراد منطبق باشد، تا افراد به بهترین شکل ممکن عمل کنند.
- کنترل فرد بر روی کار: افراد باید قادر باشند بر روی کار خود کنترل داشته باشند، تا احساس اختیار و مشارکت در انجام وظایف را داشته باشند.
- افزایش مهارت: افزایش مهارت‌ها و ارائه آموزش مناسب به کارکنان می‌تواند، به بهبود عملکرد آنها و کاهش خطرات مرتبط با کار کمک کند.
- ایجاد فرصت لازم برای برقراری روابط مناسب با همکاران: افزایش میزان ارتباطات بین همکاران و ایجاد یک فرهنگ کاری مثبت می‌تواند، تنش‌ها و خشونت‌ها را کاهش داده و احساس رضایتمندی را در کارکنان افزایش دهد.
- داشتن اطلاعات کافی در خصوص کارایی افراد: ارائه اطلاعات کافی در مورد عملکرد کارکنان و بازخوردهای مفید، می‌تواند به بهبود عملکرد آنها کمک کند.
- جلوگیری از حرکات تکراری: کارکنان باید از انجام حرکات تکراری که ممکن است به مشکلات جسمی منجر شود، جلوگیری کنند.
- جلوگیری از خشونت و تبعیض: باید از ایجاد هرگونه خشونت و تبعیض در محیط کار جلوگیری شود، تا احساس امنیت و رضایت کارکنان تأمین شود.
- جلوگیری از استرس‌های ناشی از کار: تدابیری باید اتخاذ شود تا از وقوع استرس‌های مرتبط با کار جلوگیری شود و کارکنان فرصت استراحت مناسبی داشته باشند.
نوع صندلی استفاده شده و طراحی آن، اهمیت بسیاری در بحث ارگونومی در محیط کار و جلوگیری از خستگی و مشکلات اسکلتی-عضلانی دارد. یک صندلی مناسب می‌تواند نقش کلیدی در این زمینه ایفا کند، به شرطی که حالت انحنای قوس کمر را به صورت صحیح حفظ کند. به عنوان مثال، اگر کارکنان در محیط کار به صورت همزمان نشسته و ایستاده فعالیت می‌کنند، ارتفاع صندلی باید به گونه‌ای تنظیم شود که افراد به راحتی بتوانند از آن بلند شده و دوباره نشسته و به کار خود ادامه دهند.
رفتارهای انفرادی در حالت نشستن فرد نیز می‌توانند از جمله دلایلی باشند که منجر به کمردرد می‌شوند، به ویژه در افرادی که با کمردردهای مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند. استفاده از شیوه نشستن نادرست می‌تواند به تشدید درد کمر منجر شود. این موضوع نشان می‌دهد که نوع نشستن افراد از اهمیت بسزایی برخوردار است. عمدتاً مشکلات داخلی مهره‌ها و دردهای مرتبط با دیسک زمانی رخ می‌دهند که، کارکنان در حال نشستن هستند و از پشتی مناسبی استفاده نمی‌کنند. برای پیشگیری از این مشکلات، توصیه میشود از پشتی‌هایی با زاویه ۱۰۰ درجه نسبت به سطح افقی استفاده کنید و حالت مناسب بدن از نظر قوس کمر را حفظ کنید. عمق و فضای زیر میز نیز، از جمله اصول مهم در بحث رعایت ارگونومی در محل کار است و نقش مهمی در راحتی پاها برای انجام حرکات دارد. باید اطمینان حاصل شود که، پاها در زیر میز از فضای کافی جهت حرکت برخوردارند.
برای هر نوع کار، انتخاب میز مناسب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به این دلیل که از به وجود آمدن مشکلات جسمی برای افراد در طولانی مدت جلوگیری شود. اگر شرایط کاری شما به صورتی است که مجبور هستید به مدت طولانی به صفحه نمایش رایانه خیره شوید، باید مراقب بینایی خود باشید. زیرا این شرایط می‌تواند به خستگی چشمی، ایجاد استرس، سردرد و اختلالات دیگر در شما منجر شود. بنابراین، ضرورت دارد که صفحه نمایش رایانه، در فاصله مناسب و استاندارد نسبت به چشم‌ها قرار گیرد. هنگامی که روی صندلی نشسته‌اید، باید مطمئن شوید که خط دید چشمانتان هم‌ارز سطح صفحه نمایش است.
همچنین، اگر پنجره در نزدیکی محل کار شما وجود دارد یا دارای طراحی خاصی است که نور خیره‌کننده را به داخل محیط کار منعکس می‌کند، موقعیت صفحه نمایش باید به گونه‌ای تنظیم شود که، از تابش نور مستقیم به مانیتور جلوگیری شود. همچنین، اگر وضوح تصویر صفحه نمایش به هر دلیلی کاهش یافته یا صفحه نمایش آسیب دیده است، باید آن را تعمیر یا تعویض کنید. در نهایت، فشارهای محیط کاری می‌توانند بر سلامتی ذهن و بدن شما تأثیر داشته باشند. برای جلوگیری از فشارهای اضافی و کاهش تجمع استرس، به میزان کافی استراحت کنید.
استانداردهای ارگونومی در محیط کار صنعتی
در تجزیه و تحلیل اصول ارگونومی در محیط کار صنعتی، یکی از مواردی که باید به دقت بررسی شود، ایستگاه‌های کاری هستند. این ایستگاه‌ها به سه دسته نشسته، ایستاده و نشسته-ایستاده تقسیم می‌شوند. در فرآیند طراحی این ایستگاه‌ها به اصولی نظیر ابعاد بدن، نوع فعالیت، محدوده دسترسی کاربر، زمان و عوامل مرتبط دیگر توجه ویژه‌ای میشود. بدیهی است که عدم رعایت اصول مهندسی انسانی در طراحی ایستگاه‌های کار، ممکن است منجر به ایجاد صدمات جسمانی و کاهش کارایی کارکنان شود. در بسیاری از مواقع، مشکلات جسمانی به خصوص دردهای مزمن در ناحیه کمر، کاهش قوه بینایی و حتی مشکلات اندام‌های فوقانی مانند درد مچ دست و شانه‌ها در اثر کار در ایستگاه‌های کاری با شرایط نامناسب در افراد ایجاد می‌شوند. بنابراین در محیط‌های کار صنعتی، حتماً باید به رعایت استانداردهای ارگونومی در محل کار پرداخته شود، تا از بروز مشکلات جسمانی برای کارکنان جلوگیری شود.
برای رعایت اصول ارگونومی در محیط‌های صنعتی حتما نیاز به متخصصانی در این زمینه دارید. تیم توسعه ایمنی محیط کار آفاق برای اجرای اصول اساسی ارگونومی در محیط کار صنعتی و اداری، آماده‌ی خدمت رسانی به هم میهنان عزیز می‌باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و مشاوره با تیم آفاق، با ما تماس بگیرید: ۰۹۳۹۵۶۳۲۱۲۱
بسیار مطالب عالی و جامعی بود راجع به ارگونومی در محیط کار. ممنون از شما.