اگر به آمارهای جهانی که توسط سازمان بین‌المللی کار ارائه می‌شوند نگاهی بیندازید خواهید دید که درصد حوادث ناشی از کار چقدر در حال افزایش است. استانداردهای HSE مهم‌ترین و پرکاربردترین سیستم‌های مدیریتی در صنعت هستند که اجرای این استانداردها در پروژه‌های عمرانی و نفتی به منظور کاهش حوادث در محیط‌های کاری از اهمیت زیادی برخوردار هستند. اما اصول این استانداردها و اهمیت اجرای آن‌ها در سازمان‌ها چیست؟
استانداردHSE چیست؟
آیا می دانید منظور از استاندارد HSE چیست؟ به‌طورکلی واژه استانداردهای HSE کوتاه شده عبارت Health Safety Environment می‌باشد. این استاندارد از سه کلمه Health بهداشت، Safety ایمنی Environment محیط‌زیست تشکیل شده است.
معنای فارسی این عبارت بهداشت، ایمنی و محیط زیست است. در این استاندارد به تعریف اصولی پرداخته شده است که اجرای آن‌ها در سازمان‌ها باعث می‌شود تا بهداشت و ایمنی محیط کار و کارگران و در کنار آن ایمنی محیط زیست حفظ شود.
در واقع می‌توانیم بگوییم که استانداردهای HSE یک رویکرد جامع و هماهنگ هستند که باعث ترکیب مدیریت و کار می‌شوند. بر اساس این استاندارد ایمنی در صنایع مختلف حفظ می‌شود و کنترل بیشتر و بهتری روی ریسک انجام می‌شود.
با اجرای این استانداردها مشکلات قبل از وقوع تشخیص داده می‌شوند و سریعاً اصلاح می‌شوند.
استانداردهای HSE چیست؟👷♂️
در تمامی برنامه‌های توسعه و پروژه‌های صنعتی یا حتی تشکیلات سازمانی نمی‌توان نقش استانداردهای HSE را نادیده گرفت. این استانداردها در واقع یک ابزار مدیریتی هستند که عملکرد بهداشت، ایمنی و محیط زیست را در تمامی برنامه‌ها بهبود می‌بخشند.
زمانی که یک سازمان به اجرای این استانداردها روی می‌آورد در واقع شرایط غیر ایمن را حذف کرده است و قدم مهمی را در جهت ارتقا سلامت افراد و حفظ محیط زیست برداشته است و از همه مهم‌تر در جهت ارتقاء و رشد سازمان هم نقش مؤثری داشته است.
اگر عمیق‌تر به موضوع و اصول استانداردهای HSE نگاهی بیندازیم خواهیم دید که این استاندارد در واقع ترکیبی از دو استاندارد ایزو 14001 سیستم مدیریت محیط زیست و 45001 سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی است. در نتیجه روی تمامی فاکتورهای مرتبط با ایمنی کارگران و فاکتورهای زیست محیطی تأثیر می‌گذارد.
از آنجا که بیشتر سازمان‌ها برای اخذ این دو استاندارد تمایل دارند در نتیجه استاندارد HSE با تلفیق این دو استاندارد طراحی شد.
استانداردهای HSE یا سلامت، ایمنی و محیط زیست یک سیستم مدیریتی می‌باشند که هدف اصلی آن‌ها شناسایی و کنترل خطرات بهداشت جسمانی، بهداشت روانی، ایمنی و محیط زیستی است.
این استاندارد از رشته‌های مختلفی از قبیل بهداشت محیط زیست، بهداشت حرفه‌ای، ایمنی صنعتی، بهداشت محیط و ارگونومی تشکیل شده است. قرار دادن تمامی این رشته‌ها باعث به وجود آوردن استانداردهایی شده است که منجر به بهبود اهداف سازمان‌ها و بهبود مسیرهای شغلی شده است.
اهمیت استانداردهای HSE
همان‌طور که گفته شد اجرا کردن استانداردهای HSE در سازمان باعث حفظ امنیت افراد از آسیب‌ها و ریسک‌های احتمالی می‌شود. این استاندارد برای هر سازمانی مهم و کاربردی است و در کوتاه مدت باعث ارتقای آن می‌شود.
وقتی کارفرمایان در پروژه‌های خود استانداردهای HSE را اجرایی می‌کنند به معنای واقعی از دارایی‌های باارزش خود محافظت کرده‌اند و از پیگرد قانونی، دعوی حقوقی و از دست دادن اعتبار جلوگیری به عمل می‌آید.
اما اهمیت این استانداردها تنها به این چند مورد خلاصه نمی‌شود و این استانداردها برای حفظ محیط زیست هم به کار گرفته می‌شوند. پیاده‌سازی این استاندارد در سازمان‌ها به معنای اجرای هم‌زمان دو استاندارد ایزو 14001 و ایزو 45001 است.
طبق استانداردهای HSE اگر سازمانی بخواهد از سایر رقبای خود پیشی بگیرد و در بالاترین سطح قرار بگیرد باید روی مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی کار کند و تمام فعالیت‌های کاری خود را بهینه کند تا بتواند هم از لحاظ کارایی و هم کیفیت و ایمنی در سطح بالایی قرار بگیرد.
اطمینان داشته باشید که وقتی این استانداردها در سازمان اجرایی شود برای عملی کردن برنامه‌ها نیازی به‌صرف هزینه‌های کمتری است و به موقع می‌توان حفره‌های امنیتی بالقوه و موقعیت‌های خطرزا را شناسایی کرده و به راحتی برای جبران آن‌ها می‌توان از معیارهای ایمنی مناسب استفاده کرد.
با اجرایی کردن استانداردهای HSE در سازمان‌های مختلف می‌توان از وقفه‌های کاری اجتناب کرد. اما همه چیز اینجا تمام نمی‌شود و اهمیت استانداردهای HSE در سازمان فراتر رفته است.
به طوری که برای حفظ امنیت افراد در سازمان مجموعه‌ای از سیاست‌ها، فرآیندها و قوانین تنظیم شده است. برای پیشگیری از حوادث و جلوگیری از خطرات احتمالی یکی از بهترین سیاست‌ها پیاده‌سازی HSE است که در کاهش هزینه‌ها هم نقش مؤثری دارد.
علاوه بر موارد ذکر شده پیاده‌سازی استانداردهای سلامت، ایمنی و محیط زیست در سازمان از جهات زیر اهمیت دارد:
- با وضع کردن استانداردهای HSE به خوبی نقش و مسئولیت‌های تمامی بخش‌های سازمان تعیین می‌شود.
- وقتی استانداردهای HSE به خوبی وضع شوند و در سازمان‌ها رعایت شوند در نتیجه به ایجاد یک رهبری با ایمنی بالا و قدرت اجرای بالا کمک می‌کند.
- شکل گرفتن سیاست‌ها و رویه‌های انتخابی در سازمان‌های مختلف با اجرای این استانداردها انجام می‌شود.
- با اجرای این استانداردها در سازمان مسئولیت پذیری و ارتباطات ایمن و بهداشتی در سازمان رونق پیدا می‌کند.
- وقتی استانداردهای HSE تنظیم و اجرا شود بین پرسنل سازمان هم ارتباطی بهتر و عمیق‌تر شکل می‌گیرد.
- استانداردهای HSE در هر بخش دارای یک سری اصول خاص هستند که این اصول باید منطبق با کارکنان، پیمانکاران، مشتریان و اشخاص ثالث و فعالیت سازمان باشد.
همان‌طور که گفته شده اصول استانداردهای HSE دارای سه بخش اصلی سلامت حرفه‌ای، ایمنی شغلی و محیط زیست می‌باشد. هر کدام از این بخش‌ها هم دارای استانداردهای مشخصی هستند.
سلامت حرفه‌ای
استانداردهای HSE که در بخش سلامت حرفه‌ای تدوین شده‌اند دارای بخش‌های زیر هستند.
حداقل استانداردهای سلامت
مطابق استانداردهای HSE ارزیابی سلامت کلی کارمندان قبل از استخدام آن‌ها یک الزام است. این ارزیابی در موقعیت‌های دیگری هم از قبیل هنگام تغییر جایگاه شغلی کارکنان یا تغییر وظایف آن‌ها، قبل از بازنشستگی و پایان خدمت هم انجام می‌شود.
انتخاب کارکنان مناسب
مطابق استانداردهای HSE تمامی سازمان‌ها موظف هستند که کارکنانی را انتخاب کنند که متناسب با جایگاه شغلی باشند. کارفرمایان باید تمام آموزش‌های امنیتی و سلامتی مرتبط با جایگاه شغلی و فعالیت آن را به کارکنان آموزش دهند.
کنترل فاکتورهای اولیه سلامتی
مطابق استانداردهای HSE، فاکتورهای اولیه سلامتی کارکنان تنها محدود به سلامت جسمی نیست. بلکه کارفرما باید روی جزئیات دیگری از قبیل کنترل آب‌وهوا، ارزیابی محیط از نظر سلامت و … دقت کند. تا کیفیت محیط کار کارمندان به مرور افزایش پیدا کند.
مأموریت کارکنان
طبق استانداردهای HSE کارکنانی که به مأموریت فرستاده می‌شوند باید سلامتی و توانایی لازم برای انجام مأموریت را داشته باشند. کارفرما مسئول تأمین امنیت و سلامت کارکنان مأمور است. کارفرما باید تمام مسائل مربوط به سفر از قبیل حمل و نقل مناسب، تغذیه کارکنان در طول سفر، بیمه سفر و … به بهترین نحو ممکن بررسی و انجام دهد.
سلامت روانی کارکنان
بر اساس استانداردهای HSE کارفرمایان در محیط‌های کاری باید شرایطی را فراهم کنند که سلامت روحی و روانی و سلامت جسمی و فیزیکی کارکنان حفظ شود و به صورت دوره‌ای مورد بررسی و تایید قرار بگیرد.
تغذیه کارکنان
یکی از الزامات مربوط به استانداردهای HSE این است که کارفرمایان باید در محیط‌های کاری آب و غذای سالم را در طول خدمت برای کارکنان فراهم کنند. به طور مثال کارفرما باید وسایل گرمایشی و سرمایشی برای نگهداری و پخت غذا را تأمین کند.
ایمنی شغلی در استانداردهای HSE
HSE به منظور کاهش تلفات و صدمات به محیط کار یک سری استانداردها را تحت عنوان استانداردهای HSE تدوین کرده است. با پیاده‌سازی این استانداردها محیط کار به صورت پایدار ایمن می‌شود و از وقوع حوادث و تلفات جلوگیری می‌شود.
حداقل استانداردهای ایمنی
یکی از مهم‌ترین بخش‌های ایمنی در استانداردهای HSE، ارزیابی خطر و ریسک در محیط‌های کاری است. تمامی سیستم‌ها و وسایل موجود در محل کار باید در بازه‌های زمانی مشخص بررسی شوند تا از سلامت آن‌ها مطمئن شد.
خطر نشت و سیلاب
استانداردهای HSE برای محیط‌هایی که با خطر آب‌گرفتگی همراه هستند از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشند. بر اساس این استاندارد باید محیط‌هایی که احتمال نشتی و ریزش دارند به صورت مستمر ارزیابی شوند تا ریسک آسیب به سایر بخش‌های کارگاه و ساختمان‌های اطراف کاهش پیدا کند.
استاندارد ماشین‌آلات
استانداردهای HSE این بخش مربوط به رانندگان ماشین‌آلات سنگین و سبک است. باید تردد این ماشین‌آلات در محیط کارگاهی به صورت منظم باشد تا از تصادف و حوادث ناگوار جلوگیری شود.
استاندارد هوای محیط کار
برای سلامت کارکنان باید محیط کاری از کیفیت هوای خوبی برخوردار باشد. میزان آلودگی و ذرات معلق کنترل شود و اکسیژن، دما و رطوبت در حد استاندارد باشد.
ریسک آتش و انفجار
بررسی مداوم محیط‌هایی که خطر آتش و انفجار، جرقه و شعله‌ور شدن دارند از اهمیت بالایی برخوردار است. استانداردهایی که برای این بخش تدوین شده‌اند مربوط به تجهیزات اطفاء حریق و آموزش مراحل اطفاء حریق و… می‌باشد.
مدیریت مواد قابل اشتعال
از مهم‌ترین استانداردهای HSE این بخش مدیریت صحیح مواد شیمیایی و مواد منفجره است. تمامی این محصولات باید به صورت صحیح نگهداری شوند و روی آن‌ها برچسب‌های معرفی محصول و خطرات آن زده شود.
استانداردهای HSE سیستم‌های الکتریکی
استفاده از دستگاه‌های برقی و سیستم‌ها الکتریکی باید توسط اپراتورهای متخصص و آموزش دیده انجام شود تا امنیت محیط کار حفظ شود.
استانداردهای HSE بالابرها و جرثقیل‌ها
استفاده از این تجهیزات باید توسط افراد متخصص انجام شود و باید به طور مستمر این تجهیزات بررسی شوند تا دچار نقص فنی نشوند.
استاندارد کار در فضای باز
در فضاهای کاری باز و نامناسب یک سری استانداردهای HSE برای پیش‌بینی و اعلام خطر در نظر گرفته شده است تا کارکنان بتوانند در صورت مشاهده علائم خطر به سرعت محل کار را ترک کنند. داشتن تجهیزات ایمنی و آموزش واکنش صحیح در چنین شرایطی از اهمیت زیادی برخوردار است.
فرآیندهای پرحرارت
استانداردهای HSE که در بخش فرایندهای پرحرارت مانند جوشکاری و برش تدوین شده‌اند از اهمیت بالایی برخوردارند. انجام این فعالیت‌ها توسط افراد متخصص و در کنار آن استفاده از تجهیزات ایمنی و داشتن وسایل اطفاء حریق از مهم‌ترین استانداردها این بخش هستند.
تجهیزات ایمنی
تجهیزات ایمنی باید متناسب با موقعیت شغلی انتخاب شوند.
استانداردهای HSE محیط زیست
کارفرمایان ملزم به رعایت استانداردهای HSE بخش محیطی هستند تا کارکنان بتوانند در ایمنی و سلامت کامل کار کنند. استانداردهای محیطی در برگیرنده موارد زیر هستند:
- حداقل استانداردهای محیطی: کیفیت هوا یکی از مهم‌ترین استانداردهای محیطی تعیین شده توسط استانداردهای HSE است. در محیط‌های کاری باید به صورت مداوم کیفیت هوا از نظر میزان ناخالصی بررسی شود تا همیشه در محدوده بی خطر باشد.
- گازهای گلخانه‌ای: استانداردهای HSE قوانینی را در خصوص میزان آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای وضع کرده‌اند. صنایع موظف هستند که از ورود این گازها به جو جلوگیری کنند. همچنین از دستگاه‌ها و تجهیزاتی استفاده کنند که کمترین آلایندگی و کمترین میزان مصرف انرژی را داشته باشند.
- مواد هیدروکربنی: بر اساس استانداردهای HSE وضع شده در این بخش باید مواد هیدروکربنی در محل‌های مخصوص نگهداری شود و نحوه انتقال و از بین بردن آن‌ها باید بر اساس استانداردها باشد.
- حفاظت از گونه‌های طبیعی: فعالیت کارگاه‌ها و واحدهای صنعتی باید به نحوی باشد که روی گونه‌های طبیعی حیوانی و گیاهی تأثیر سوئی نداشته باشد. در استانداردهای HSE قوانینی برای این بخش وضع شده است.
- مدیریت منابع آبی: مطابق استانداردهای HSE فعالیت کارگاه‌های صنعتی باید به نحوی باشد که روی کیفیت و میزان آب محلی تأثیر بدی نگذارد. مدیریت منابع آبی قبل از احداث کارگاه بسیار مهم است. باید فعالیت صنایع به نحوی باشد که هیچ‌گونه پسماندی وارد منابع آبی منطقه نشود و برای اطمینان از این امر باید به صورت مداوم از آب نمونه‌برداری شود. یکی دیگر از استانداردهای این بخش نظارت و کنترل تجهیزات است تا از نشتی داخلی و خارجی سیستم آبی اطمینان حاصل شود.
- تولید صدا و لرزش: اهمیت آلودگی صوتی به قدری است که استانداردهای HSE جداگانه‌ای برای کاهش آن تدوین شده است. کارگاه‌ها و واحدهای صنعتی داخل یا خارج شهر باید آلودگی صوتی و لرزش را در کمترین حالت ممکن نگه دارند.
- شرایط ظاهری: واحدهای صنعتی که از استانداردهای HSE پیروی می‌کنند باید روی ظاهر واحدهای کارگاهی و صنعتی کار کنند. زیباسازی با استفاده از تجهیزاتی مانند گلدان‌های بتنی و کاهش میزان آلایندگی در شب موارد مهم در این استاندارد هستند.
- مدیریت پسماندها: پروتکل‌هایی که در مدیریت پسماند تدوین شده است باید به نحوی باشد که کمترین اثر را روی محیط زیست داشته باشد و به صورت مداوم نظارت و کنترل شود. استانداردها این پروتکل در برگیرنده میزان پسماندها، محل و مخازن نگهداری آن‌ها، نحوه از بین بردن آن‌ها و … را شامل می‌شود.
استانداردهای مرتبط با HSE
استانداردهای HSE ترکیبی از استانداردهای ایمنی و بهداشت حرفه‌ای یا OHSAS 18001، استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی یا ISO 14001 و سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی یا ISO 45001 می‌باشد.
استاندارد OHSAS 18001 (استاندارد ایمنی و بهداشت حرفه‌ای)
این نوع استانداردهای HSE مخفف عبارت Occupational Health and safety Assessment series است که به منظور بالا بردن ایمنی کارکنان تنظیم شده است و الزاماتی که در آن مشخص شده به منظور توانا ساختن سازمان است تا ریسک‌ها را کنترل کند و عملکرد سازمان را بهبود ببخشد. این استاندارد مشابه استاندارد ISO 14001 ورژن 2004 است که در آن به جای الزامات محیط زیستی، الزامات ایمنی و بهداشت شغلی تدوین شده است. با اجرای این استاندارد سازمان می‌تواند ریسک‌های ایمنی و سلامت حرفه‌ای را به خوبی کنترل کند و در جهت بهبود کارایی قدم بردارد.
استاندارد ISO 14001 (سیستم مدیریت زیست محیطی)
استاندارد ISO14001 یا استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی برای طرفداران محیط زیست تدوین شده است. به تعبیری مطابق استانداردهای HSE، شرکت‌ها، سازمان‌ها و ارگان‌هایی که دوستدار محیط زیست هستند و به هیچ وجه خواهان آسیب به محیط زیست نیستند از الزامات این استاندارد پیروی می‌کنند.
مجموعه‌هایی که از این استاندارد پیروی می‌کنند به طور مستقیم به مزایای زیر دست پیدا می‌کنند:
- با بازاریابی موفق تقاضا برای خدمات و محصولات هم افزایش پیدا می‌کند.
- مصرف بهینه می‌شود و این مسئله به کاهش تولید زباله و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.
- بهبود عملکرد محیط زیست وارث و کاهش اثرات زیست محیطی به وضوح دیده می‌شود.
- دستیابی به تعهدات زیست محیطی و کاهش خطرات زیست محیطی از مزایای رعایت این استاندارد است.
- سازمان به مسئولیت‌های اجتماعی خود تعهد پیدا می‌کند و شرایط قانونی زیست محیطی را ارزیابی می‌کند.
- اهداف استاندارد ISO14001 حفاظت از محیط زیست، کاهش اثر نامطلوب شرایط زیست محیطی بر سازمان، کمک به برآوردن تعهدات سازمان و … است که با این اهداف سازمان به توسعه پایدار دست می‌یابد.
استاندارد ISO 45001 (بهداشت و ایمنی شغلی)
این نوع از استانداردهای HSE به طور اختصاصی برای مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی تدوین شده است. برای پیاده‌سازی این استاندارد در هر سازمانی باید شناختی جامع در خصوص الزامات این استاندارد کسب شود.
بنگاه‌های اقتصادی علی الخصوص واحدهای صنعتی و پیمانکاران از این استاندارد استقبال ویژه‌ای کرده‌اند چون الزامات آن با هدف کاهش و جلوگیری از حوادث شغلی تدوین شده‌اند.
دستورالعمل‌هایی که در استانداردهای HSE گنجانده شده باعث بهبود ایمنی کارکنان، کاهش و جلوگیری از ایجاد خطرات در محیط کاری و فراهم نمودن شرایط کاری بهتر و ایمن‌تر می‌شود.
تلفات و خطرات ناشی از کار برای تمامی سازمان‌ها یک امر سخت و دشوار است. اما در سازمان‌های کوچک اثرات منفی این صدمات بیشتر است در نتیجه سازمان‌های کوچک هم ملزم به اجرای این استاندارد هستند.
با توجه به اینکه هر ساله آمار تلفات ناشی از کار در فعالیت‌های مختلف بالاست در نتیجه هدف این استاندارد کمک به سازمان‌ها برای جلوگیری از حوادث کار یا بیماری‌های کشنده مرتبط با کار است.
مزایا و معایب استفاده از استانداردهای HSE
صاحبان مشاغل و صنایع مختلف همیشه دغدغه رعایت ایمنی و سلامت شغلی را داشته اند. از این رو برای داشتن یک کار سالم در محیط‌های شغلی مختلف یک سری استانداردها تدوین شده است.
استانداردهای HSE که جزء جامع‌ترین استانداردها می‌باشند با هدف جلوگیری از آسیب‌ها و حوادث و یا به حداقل رسیدن آن‌ها تدوین شده‌اند. اجرا و پیاده‌سازی صحیح این استانداردها معایبی به دنبال ندارد بلکه دارای مزایای متعدد زیر است:
- کسب و کارهایی که استانداردهای HSE را پیاده‌سازی کرده‌اند حوادث در آن‌ها کاهش پیدا کرده است در نتیجه سلامتی، ایمنی و کارایی هم افزایش پیدا کرده است.
- زمانی که ایمنی و سلامت کارکنان حفظ شود روابط درون سازمانی هم بهبود پیدا می‌کند و کارکنان با امنیت بیشتری به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
- پرسنل سازمان با پیاده‌سازی این استانداردها حس مهم بودن می‌کنند. از این رو انرژی مثبت در فضای کار حاکم می‌شود و نتیجه آن افزایش بهره‌وری خواهد بود.
- سازمان‌ها از رقبای خود پیشی می‌گیرند و به راحتی می‌توانند اعتماد سرمایه گذاران و شرکای تجاری داخلی و بین‌المللی و حتی اعتماد بانک‌ها را بهتر جلب کنند و با آن‌ها همکاری می‌کنند.
- سازمان هدفمند می‌شود و یکپارچگی در تمام سازمان به وضوح دیده می‌شود.
- وقتی خطرات و ریسک‌های احتمالی شناسایی شوند آموزش‌های لازم در خصوص مواجهه با آن‌ها هم داده می‌شود. در نتیجه تمام کارکنان و پرسنل آمادگی لازم برای شرایط بحرانی را خواهند داشت.
- با پیاده‌سازی این استانداردها عوامل بالقوه آسیب‌رسان شناسایی می‌شود و با رفع و جلوگیری از وقوع آن‌ها بستری مناسب برای رشد سازمان فراهم می‌شود.
- زمینه‌های رقابت سالم برای سازمان فراهم می‌شود.
- کل سازمان در مورد قوانین و مقررات ایمنی شناخت پیدا می‌کند.
- پیاده‌سازی این استانداردها باعث می‌شود تا بستری مناسب برای بهبود مستمر HSE فراهم شود.
- برای استانداردهای HSE یک ساختار مشخص ایجاد می‌شود و مسئولیت کارکنان تعیین و مشخص می‌شود.
- ضررهای ناشی از حوادث مستقیم و غیر مستقیم کاهش پیدا می‌کند.
- انگیزه کارکنان افزایش پیدا می‌کند در نتیجه در محیطی ایمن بهره‌وری بیشتری خواهند داشت.
اما در خصوص معایب استانداردهای HSE هنوز چیزی ثبت نشده است چون وجود این استانداردها در سازمان‌ها یک امتیاز مثبت است. معایب زمانی رخ می‌دهد که در پیاده‌سازی اصول این استانداردها خللی ایجاد شود و یا تدوین استانداردها منطبق با فعالیت‌های سازمان نباشد.
نحوه پیاده‌سازی استانداردهای HSE در سازمان‌ها
پیاده‌سازی استانداردهای HSE در سازمان‌ها به منظور بهبود فروش، کنترل خطرات و ریسک‌های کاری، مزیت رقابتی و … اهمیت زیادی دارد. تمامی صنایع به منظور برآورده کردن نیازهای جامعه و کسب رضایت آن‌ها باید روی محیط زیست، ایمنی و بهداشت شغلی حساسیت زیادی به خرج دهند و آن را مدیریت کنند.
برای پیاده‌سازی استانداردهای سلامت، ایمنی و محیط زیست در سازمان‌ها باید اقدامات زیر در اولویت قرار بگیرند:
- باید اهداف سازمان و خط مشی آن تعیین شود.
- در پیاده‌سازی این استاندارد باید ابتدا ارزیابی دقیقی از سازمان انجام شود تا خطرات محیط کار به خوبی شناسایی شود و اقدامات لازم برای کنترل و رفع خطرات انجام شود.
- برای تحت کنترل قرار دادن جنبه‌های محیط زیست ناشی از فعالیت، باید ابتدا آن‌ها را شناسایی کرد.
- بایستی الزامات قانونی ایمنی، بهداشت شغلی و محیط زیست که مرتبط با فعالیت سازمان هستند را شناسایی کنید. بخشی از این الزامات ایمنی شامل آیین‌نامه علائم ایمنی در کارگاه‌ها، آیین‌نامه حفاظت و بهداشت عمومی کارگاه‌ها، قانون کار، آیین‌نامه پیشگیری و مبارزه با آتش‌سوزی در کارگاه‌ها، آیین‌نامه مربوط به ایمنی ساختمان کارگاه‌ها و … است.
- برای پایش و اندازه‌گیری عملکرد سیستم HSE در سازمان باید چک لیست‌هایی تدوین شود. تدوین این چک‌لیست‌ها باید بر اساس الزامات قانونی و ایمنی بهداشت شغلی باشد. بازدیدهای دوره‌ای بر اساس همین چک‌لیست‌ها انجام می‌شود.
- برای پیاده‌سازی استانداردهای سلامت، ایمنی و محیط زیست باید دستورالعمل‌های ایمنی مرتبط با پیمانکاران هم تدوین شود.
- برخی از شرایط اضطراری در هر سازمان ممکن است به وقوع بپیوندند که باید نحوه برخورد و واکنش با آن‌ها شود. مثلاً مسمومیت غذایی در صورت وجود رستوران در سازمان، امداد و نجات، سقوط آسانسور و … برخی از شرایط بالقوه اضطراری هستند که بعد از شناسایی آن‌ها، باید سناریوهای واکنش در چنین شرایطی تدوین شود.
- باید در سازمان دوره‌های آموزشی HSE که شامل دوره آموزش HSE، آموزش ارزیابی خطر، آموزش ممیزی داخلی، آموزش خطرهای ناشی از کار برای کارکنان، آموزش‌های لازم در خصوص شناسایی مواد شیمیایی، آموزش امداد و نجات و اطفاء حریق اجرا شود.
- بخشی از پیاده‌سازی استانداردها مربوط به تدوین سیستم مجوز کار است.
- باید تیم ممیزی آموزش دیده در سازمان برای اطمینان از اثربخشی استانداردهای سلامت، ایمنی و محیط زیست، ممیزی داخلی سیستم مدیریت HSE را انجام دهند.
- باید مدیر ارشد سازمان برای بهبود مستر در پیاده‌سازی HSE به صورت دوره‌ای بازنگری مدیریت HSE را انجام دهد. اگر بخشی از سازمان به بهبود و اصلاحات نیاز داشته باشد آن را نیز انجام دهد.
- تدوین نمودن HSE PLAN یکی دیگر از روندهای پیاده‌سازی HSE است.
- در پایان باید ممیزی خارجی سیستم مدیریت HSE انجام شود و گواهینامه HSE برای سازمان اخذ شود.
اما لازم به ذکر است که پیاده‌سازی HSE در سازمان‌های مختلف متفاوت است و ممکن است اندازه سازمان، حوزه فعالیت سازمان و فرهنگ سازمان در این روند تأثیر بگذارد. البته برای پیاده‌سازی HSE باید یک سری هزینه‌ها از قبیل هزینه مشاوره و بازرسی، هزینه‌های صدور گواهینامه، هزینه فرهنگ سازی، هزینه معاینات ادواری پرسنل، هزینه اندازه‌گیری عوامل زیان‌آور محیط کار، هزینه مجهز کردن سازمان به تجهیزات ایمنی، هزینه دوره‌های آموزشی و … پرداخت شود.
نمونه موارد پیاده‌سازی استانداردهای HSE در سازمان‌ها
یکی از نمونه‌های موفق پیاده‌سازی استانداردهای HSE در سازمان مربوط به پیمانکاران حوزه نفت و گاز است. در واقع هر پیمانکاری که در حوزه نفت و گاز فعالیت کند ملزم به دریافت این استاندارد است. چون برای شرکت در مناقصات به آن نیاز دارد.
البته سازمان‌ها و پیمانکارانی که حوزه فعالیت آن‌ها ساخت و ساز می‌باشد بهتر است استانداردهای، سلامت، ایمنی و محیط زیست را که تحت نظارت وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی می‌باشد را دریافت کنند.
سازمان‌هایی که فعالیت آن‌ها خدماتی است مانند سازمان‌ها باربری، کترینگ ها، حمل و نقل دریایی و یا سازمان‌هایی که در حوزه محیط زیست فعالیت می‌کنند باید استانداردهای HSE را در مجموعه خود پیاده کنند.
مراحل پیاده‌سازی HSE در سازمان‌ها
اخذ استانداردهای HSE برای یک سازمان یا یک صنعت یک امتیاز مهم محسوب می‌شود. البته یک سری فاکتورهای مهم باید قبل از اقدام به اخذ این استاندارد در سازمان، باید اجرایی شود و بعد از تایید الزامات توسط ارگان‌های مربوطه گواهینامه HSE صادر می‌شود.
سطح سخت گیری مراجع صدور این گواهینامه تا حدودی با هم متفاوت است. مثلاً در برخی از سازمان‌ها نیازی به اجرای تمامی الزامات نیست یعنی برخی از الزامات منطبق با فعالیت سازمان نیستند در نتیجه مرجع صدور هم تأکیدی روی انجام آن‌ها ندارد.
اما به طور خلاصه برای پیاده‌سازی این استانداردها لازم است که مراحل زیر را طی کنید:
- مرحله اول: اولین قدمی که برای اخذ گواهینامه HSE لازم است دریافت مشاوره است. سازمان مربوطه باید با مراکز مشاوره و اجرا کننده استاندارد HSE ملاقات کند و از نحوه اجرای این استاندارد، هزینه و زمان اجرای آن و نام و اعتبار مرجع صادر کننده اطلاعات لازم را کسب کند.
- مرحله دوم: دریافت فرم مخصوص پیاده‌سازی استاندارد HSE: در این مرحله سازمان اگر مایل به پیاده‌سازی اصول استاندارد باشد باید نسبت به تکمیل فرم‌های مربوطه اقدام کند. در این فرم اطلاعاتی از قبیل نام سازمان و حوزه فعالیت آن، نام مدیریت و آدرس کامل باید آورده شود.
- مرحله سوم: در این مرحله سازمان باید فرم‌های تکمیل شده را ارسال کند. اگر این فرم‌ها توسط شرکت مشاور تایید شود قرارداد و فاکتور برای سازمان فرستاده می‌شود.
- مرحله چهارم: اگر سازمان درخواست مشاوره و پیاده‌سازی حضوری را مطرح کرده باشد مشاورین با هماهنگی قبلی و بعد از امضای قرارداد در سازمان حاضر می‌شوند تا گواهینامه HSE را اجرایی کنند.مشاورین باید تمامی بندها و اصول استاندارد را اجرایی و خط مشی‌های استاندارد را تهیه و تدوین کنند.اگر در برخی از فرایندها و ساختار سازمان نیاز به تغییرات و اصلاحات باشد مشاورین باید آن را بررسی و اصلاح کنند. در برخی موارد دوره‌های آموزشی برای کارکنان اجرا می‌شود تا به خوبی اصول استاندارد را درک و اجرا کنند. در این راستا مدیریت و مشاورین وظایف کارکنان را مشخص می‌کنند. بعد از طی کردن تمامی این فرآیندها، مشاور باید مستندسازی سازمان را آماده کند تا برای شرکت‌های گواهی دهنده ایزو فرستاده شود.
- مرحله پنجم: اگر با درخواست سازمان مبنی بر صدور گواهینامه ایزو HSE موافقت شود اقدامات لازم برای ثبت و صدور گواهینامه انجام می‌شود.
نتیجه گیری
از آنجا که روز به روز جهان در حال پیشرفت و صنعتی شدن است و این چرخه هیچ‌وقت متوقف نشده است. در نتیجه برای اینکه از منابع موجود استفاده حداکثری شود باید استانداردهای HSE در تمامی صنایع و سازمان‌های کوچک و بزرگ پیاده شود.
اگر از اجرای هر سه اصل این استاندارد یعنی سلامت کارکنان، ایمنی و حفظ محیط زیست در سازمان اطمینان حاصل کنیم می‌توانیم بستری را فراهم کنیم تا راندمان کاری افزایش پیدا کند و کارکنان و کارفرمایان در محیطی ایمن و بدون هیچ‌گونه ریسکی فعالیت خود را ادامه دهند.
البته لازم به ذکر است که شرکت‌ها و صنایعی که موفق به اخذ گواهینامه HSE می‌شوند ملزم هستند که از تمام اصول تدوین شده مطابق با فعالیت خود پیروی کنند. نقض الزامات موجود در این استانداردها با جریمه و مجازات همراه است و از همه مهم‌تر سلامت و بهداشت کارکنان و محیط زیست را هم به خطر می‌اندازد.
بسیار عالی. مقالهی بسیار جامعی بود راجع به استانداردهای HSE.
ممنون از توجه شما